Sergüzeşt

Tasvirler şahaneydi. Film gibi seyrediyorsunuz kitabı yaşayarak, görerek, hissederek. Artık böyle güzel aşk kitapları yazılamıyor.
Aşk bile GDO (genetiği değiştirilmiş organizma) olduğu şu günlerde gerçek, tutkulu, duygulu bir aşk romanı isteyenler 1960tan 1970ten önce yazılanları okumalılar.
Kitabın konusu küçük bir kızın vatanından ayrılıp köle olarak satıldığı evde çektigi eziyetleri ve satıldığı diğer evde büyüyerek düştüğü aşk anlatılıyor. Betimlemeler çok güzeldi. Sanki dilberi sizde tanıyorsunuz. Köle oluşunuzu hayal edip acılar cekiyorsunuz sonra imkansız bir aşka düşüyorsunuz.
Türk klasiklerinin baş sıralarında olmayı hak etmiş hakkını vermiş şahane bir eser.

Kitabın başındaki Sami Paşazade Sezai'nin hayatında Sergüzeşt romanı ile gözaltına alındığı (Hiç şaşırmadım...) ve bu romanın Türk edebiyatında romantizimden gerçekçiliğe geçiş akımının ilk örneği sayılmakta olduğu yazıyor.

Sergüzeşt: Baştan gelen haller, macera.

Dilber, 9 yaşlarında Rusya kumpanyasının Batum'dan gelen vapurunda Kafkasya’dan iki kız ile birlikte İstanbul'a getirilmiş Çerkez bir esir.

Celal Bey: Paris'te resim öğrenimi görmüş konak sahibinin oğlu bir genç.

Oradan oraya satılarak esirlik hayatında cehennemi yaşayan Dilber son olarak Asaf Paşa'nın konağına satılır. Konak sahibinin oğlu Celal Bey ile birbirlerine aşık olurlar.

Biri esir, diğeri Avrupa'da eğitim görmüş bir ressam olan varlıklı bir ailenin oğlu.

"Batı'nın verdiği bir gösteriş ve asalet sevdası, hırs ve emelin doğurduğu bir ikbal ve servet düşkünlüğü ve Mısır aileleri arasında yaygın olan bedbaht esirleri hakir görme duygusuyla... " (diyor kitapta bence duygusuzluğuyla) annesi bu aşkı duyar duymaz Dilber'i evden gönderir.

Ve Dilber için daha da zor olacak bir hayat başlar. Celal Bey ile Dilber aynı acıyı başka şekillerde, başka başka yerlerde çekerler.

Batılılaşmış burjuva sınıfının esirlere karşı davranış ve düşüncelerini ve bu sınıfın öncelikle evlilik ile ilgili genç kuşakla çatışmasını #41475853 ve #41497846
görüyoruz..
Sonucunda ise meydana gelen üzücü bir son.

Celal Bey'in arayışlarında, Dilber'in eline geçen fırsatta bekledim kavuşacakları anı.

İnsanın kendi isteği ile herhangi bir sınıf veya sınır fark etmeden birbirini sevip, aşık olmasını çok güzel bir şekilde anlatılışı. Ah keşke kavuşsalardı da, çok mutlu olsalardı da bu ayrımı yapanların gözüne girseydi bu durum.

Dilber en sonunda şu güzel anlatımla gidiyor özgürken özgürlüğe;

#41527916

Esaret nedir? Esir kimdir?
Sabit bir düşünce ile hayatı sürdürmek mi?
İnsanları sınıflandırmak, bu sınıflara göre aşağılamak, eziyet etmek kişinin kendisini esir etmesi değil midir?
İnsanı insan olarak sevmek, değer vermek, ötekeleştirmemek bizi kendimizde değerli kılan en önemli özelliktir.

Arada güldüğüm yerler oldu. Celal Bey'in önüne gelene özellikle mutlu olanlara "Dilber sende, bu yüzden mutlusun" demesi :)

Eski bir Türk filmi tadında bir kitaptı. Ve baktım filmi de varmış. İzlemeli.

Ve son olarak

Aşk bir resme bakıp "Bu oda karanlık, soğuk... Belki üşürsün!" diye düşünebilmektir.

Birisine derinden duyulan sevgi neler yaptırabilir bir insana? Sorusunun cevabını gayet güzel vermiş Sami Paşazade Sezai bey.
- Spoiler olan bir inceleme olacak baştan uyarayım -
Kitabın temel konusu esaret olsada imkansız bir aşkın yaşatacağı tüm sorunları da çok güzel işlemiş olaylara yazar.
Hayatı boyunca satılan, eziyet edilen, bir insan olarak duygu ve düşünlerine önem verilmeyen bir esirin dramı anlatılıyor.
Yazar, insanın hayvan gibi alınıp satılamayacağını, esir dahi olsa her insanın duygu ve düşüncelerinin olduğunu en önemlisi bir kalbe sahip olduğunu vurguluyor.
Kafkasya'da yaşayan ve çok güzel bir kız olan Dilber'in esircilerin eline düşüp İstanbul'a getirilmesi ve bir aileye satılması ile başlıyor her şey. Dilber'in gördüğü eziyet ve aşağılanma karşısında daha fazla dayanamayıp kaçması, daha sonra başka bir aileye satılması ve o ailenin oğluna aşık olması ile bambaşka bir hal alarak gelişiyor olaylar. Ve malesef ki kötü bir şekilde son buluyor her şey...
Kitabın son cümlesini paylaşarak incelemeyi bitiriyor, sonrasını ise size bırakıyor ve keyifli okumalar diliyorum (:

" Üzerinde, hüzün saçan ayın donuk ışığından başka bir renk olmayan o yüzde, bütün elem ve acıların dindiği, bütün sevda ve emellerinin söndüğü görünüyordu.
Acaba Nil'in bu ürkütücü, bu öldürücü girdap ve taşkın suları zavallı Dilber'i, bu talihsiz esiri nereye götürüyor?
Nihayet Hürriyetine! "

Konusu için 9 yaşında İstanbul'a getirilen Çerkez esirin büyürken yaşadığı ötekileştirilme ve aşk hikayesi denilebilir. Okurken Dilber için üzülürken, "Böyle seven bulunur mu, Celal Bey?" diyeceksiniz. Bir çırpıda biten harika bir eserdi.
Okurken bir filmin içindeymişçesine sahneler gözünüzün önünden akıp gidecek. Sergüzeşt, Türk Edebiyatının aynı zamanda ilk gerçekçi eseri olarak kabul edilir. Keyifli okumalar dilerim.

Bu eserin konusu esarettir .Evinden ,yurdundan,annesinini sevgi dolu sevkatli kollarından ,acımasızca koparılarak esir pazarında satılan ve hayatı adeta bir zindana dönen ,küçük Çerkez kızı Dilber in acı dolu hayatını konu alır

Bir aşk romanı olan Sergüzeşt (macera demek) 19. yüzyılın sonlarından kesitler sunuyor. Esaret ve hürriyet kavramlarını da gözler önüne seriyor. Çerkez kızı Dilber ile zengin konağın oğlu Celâl arasında hüzünle sonuçlanan bir aşk.. Beni en çok etkileyen biçare esir kızların katlanmak zorunda kaldıkları küçümseyici, ezici muameleler.. içlenmemek elde değil.. o dönemlerde yaşasaydık ve bir tanecik dahi olsa bir esir kızı özgürleştirebilseydik.. belki de insanlık şimdiki halinden daha merhametli, daha güzel, daha yaşanılası bir halde olurdu..

BÖYLE BİR KARASEVDA KARA TOPRAKTA BİTER

Her gün kaç tane cinayet taciz tecavüz hırsızlık haberleri duyuyoruz
Düşünüyorum da en son ne zaman iyi birşey duydum maalesef zihnimde canlanamadı
İşte böyle bir zaman da insan okuduğu kitaplarda belki mutlu bir şeyler okumak istiyor gerçek hayatta bulamadığı mutluluğu orda arıyor ama farkettim ki nerede ciğer söken kitap var onu okuyorum:))))
Ve ne hikmettir ki her okuduğum kitapla yüreğim yine dağlanıyor yüreğimde kalan minik mutluluk parçacıklarını da böyle sıyırıp atıyorum
Ah Dilber Ah!
Ne üzüldüm sana
Ne dağladın kalbimi
Küçücük yaşınla bir mal gibi satılmanamı
Sana yapılan şiddete mi gerek sözlü gerek fiziki
Esirliğine mi
Bir şeker yüzünden bile yediğin dayağamı
Bu kısımda artık o kadar etkilendim ki sokağa çıkıp bütün çocuklara şeker dağıtma isteği uyandı içimde
Ya aşk
Belki de yüzünü güldüren tek şey
Belki klişe zengin kız fakir oğlan diyenler olabilir ama hayatta tek mutluluğu hatta sevdiği tek insan olan bir kadın için bu kadar basit ilerlemedi herşey

Cengiz Aytmatov'un Beyaz Gemi sinin sonu mutlu bitseydi vb. yorumlar alan Aytmatov hayat keşke o kadar güzel mutlu olsa ama maalesef gerçek hayat bu kadar mutlu ilerlemiyor bunun için kitabın gerçekliği hissinin daha iyi geçmesi için en iyi son bu şekilde olmalıydı şeklinde açıklamış bunlar aklımda kalanlar okuduğum bir yerden

Aynı şekilde bu kitapta aynı hissi verdi bana mutlu sonla bitse Dilber bu kadar yer eder miydi kalbimde?

“Hürriyet, insan zekâsının bir kazancıdır, tabiattan gelen bir şey değildir.”

Roman kelimesi, alanı hayli geniş bir türün adıdır. Başka türlerle hem yakınlığı vardır hem de onlardan farklıdır. Bundan dolayı tarifi kestirilemeyen bir türdür. Aslında romanın daha önceki örnekleri uzun anlatırlardır ve bunların başında destan gelir.
Romanın batı da gelişme göstermesi Tanzimat yazarlarının da ilgisini çekmiştir. Nitekim Tanpınar da “Edebiyat Üzerine Makaleler”de bunu belirtir. “Türk romanı mütalaa edilirken göz önünde tutulması lazım gelen ilk hakikat bu romanın memlekette öteden beri mevcut hikaye şekillerinin tabi bir gelişmesiyle doğmadığı, bir ananenin olduğu yerde bırakılıp yerine yenisinin kurulması şeklinde başladığı keyfiyetidir. Roman bize dışarıdan gelir.” Ve bundan dolayı roman bizde yeni denemelere maruz kalmıştır. Yeni tekniğin kendisini ilk deneyişleri de acemice olmuştur. O denemelerin ilklerinden bir eser de Sergüzeşt’tir.
Klasik romanlarda önemli olan dış gerçeklerin anlatılması ve yansıtılmasıdır. Bir takım soyut konular etrafında kişilerin bir yığın buhran ve bunalımlarla dolu psikolojik değil de toplumsal hayatın tasviri daha önemli olunur. Sergüzeşt romanı ne kadar olaya dayalı, yazarın ara ara eleştirilerine maruz kalsa da “psikolojik tahlil” harici klasik roman özelliğine uymaz. Çünkü baş karekter olan Dilber hem hareket eden hem de düşünen bir karakterdir. Bu romandan önce Dilber gibi karakter olan Canan ve Dilaşub’da çok fazla psikolojik tahlil yapılmıştır.
Namık Kemal’le Ahmet Mithat’ın cariyeliğe bakış açısına Sezai adeta set çekmiştir. Çünkü; Ahmet Mithat’la Namık Kemal cariyeleri toplum gözüyle anlatmıştır. Yani Sezai gibi onların çektiklerine, sıkıntılarına eserde yer vermemiştir. Namık Kemal ve Ahmet Mithat’a göre cariyeler, bir eve getirilen her tür eğitimi alan ve sonunda evin oğluyla evlenip mutluluğa eren bir gurup gibi görülmüştür. Fakat Sergüzeşt’te her gittiği evde kalamayan iftiralara ya da ticari anlaşmazlıklar neticesinde evden eve dolaşan, gittikleri yerlere alışmaya çalışan bu uğurda hanımları tarafından hakir görülen hiç mutlu olamayan cariyeler anlatılmıştır.
Sezai cariyeliğin hiçbir iyi yönünün olmadığını anlatmaya çalışmıştır. Cariyeler ve böyle esirler ancak hayatına son vererek kurtulur diye bir bakış açısı da ortaya çıkmıştır. Nitekim Rauf Mutluay’a göre;” Dilber’in intiharı en gerçek sondur. Başka bir ihtimal düşünülemez onun intiharı için.”Eğer öyle olmasaydı Celal Bey’in annesini bu kadar sert bir karakter olarak oğlunun mutluluğunu görmeyecek kadar kötü biri olarak karşımıza çıkartmazdı. Onu da Ali Bey’in annesi gibi yapar oğulunu Dilber’le evlendirirdi. Fakat burda da köleler üst insan olamaz mantığı vardır. Fakat Tanpınar bu eseri cariyeliği anlatan bir eser olarak görmemiştir.
“Ne Namık Kemal, ne Midhat Efendi, ne Recaizade, ne Sami Paşazade, hülasa esir kadın tipini roman ve tiyatrolarına mevzu alanların hiçbiri, bir cariyenin satıldığı evde hanım olmak için sarfedebileceği gayretin hikayesini yazmağı düşünmediler. Halbuki bu, yaşadığı devirlerde bütün İstanbul’da her büyük konak ve evde oynanan bir dram idi. Saray düşünülürse tarih boyunca bu oyun vardır. Abdülaziz devrinin hususiyetlerini verebilecek en güzel mevzulardan biri, bu olsa gerekti. Fakat bu kadarcığını bile seçmek için hayat karşısında serbest olmamız lazımdır. Cariyeyi esir pazarından alır almaz kendi insiyatifleri ve talihi karşısında serbest bırakmak lazımdır. Bu meleke kolektif bir tecrübe ile ancak elde edilebilecek bir melekedir. “
https://youtu.be/VYCOg-yglNM

Bir insanı ötekileştirmenin ne acı bir duygu olduğunu okurken göreceksiniz.Bir esirin nasıl hayvan gibi satıldığını,hayallerinin nasıl hiçe sayıldığını muazzam bir şekilde anlatıyor.Unutamadığım kitaplardan biriydi.

Kitapta baş kahraman "Dilber"dir.
Dilber Kafkasya'dan gelen satılık bir esirdir.
İlk satıldığından itibaren ona eziyet edilmeye başlanmış ve pek çok satılmıştır.
Daha sonra son satıldığında ise Celal Bey denen bir ressama satılır.Celal bey ve Dilber birbirlerini sever fakat itiraf edemezler.Bunu öğrenen Celal Bey'in annesi Dilber'i Mısır da tanıdığı bir esirciye satar.
Bunu öğrenen Celal Bey delirir.
Dilber Mısır'da iken mutlu değildir.Ve Celal Bey'i her zaman özlemektedir.
Kitabın sonunda Dilber bütün bu olanlara dayanamayıp kendini Nil nehri sularına bırakır.