Rousseau kurtulmak isteyen insanları gemisine davet eder; geminin adı terbiye, yöneldiği liman: Tabiat.
Avrupa iki asırdan beri Rousseau'nun mirasıyla yaşıyor. Çağdaş pedagoji, hataları ve sevaplarıyla Emil'i hecelemektir. Rousseau da Sokrat gibi hayasız ve Sokrat gibi sarsıcı.