Gerçekcilik

Temkinli hayaller kuruyorlar. Buna gerçekçilik ismini takmışlar.

Orada kanunlar var, burada hüküm.
Orada filozof var, burada peygamber.
Orada gerçekçilik, burada ise hakikatperestlik!

116.
“Öznenin” Bilinmeyen Dünyası. — En eski zamanlardan şimdiye değin insanların en zor kavradıkları şey, kendi haklarındaki bilgisizlikleridir! Bu, sadece iyi ile kötüye ilişkin şeylerde değil, çok daha önemli şeylere ilişkin olanlarda da böyledir! Her vaziyette insan davranışının nasıl oluştuğunu insanın bildiği, çok kesin olarak bildiği yolundaki çok eskiden kalma çılgınlık, hala hayatiyetini sürdürüyor. Sadece “kalbi gören tanrı” değil, sadece eylemini hesaplayan eylemci değil.., hayır, bir başkası da bir başkasının eyleminin oluşmasında önemli olan şeyin ne olduğunu anlayıp anlamadığından kuşku duymuyor. “Ne istediğimi biliyorum, ne yaptığımı biliyorum özgürüm ve bunun sorumluluğunu taşıyorum, başkalarını sorumlu tutuyorum, bir eylemden önce var olan bütün ahlaksal olanakların ve iç devinimlerin isimlerini söyleyebilirim; nasıl isterseniz öyle davranırsınız… bu konuda kendimi ve sizleri anlıyorum!” — Eskiden herkes böyle düşünürdü, hemen hemen herkes hala böyle düşünüyor. Ama, bu konuda büyük kuşkucu ve hayran olunacak yenilikçiler olan Sokrates ile Platon “doğru eylemin doğru bilgiyi izlemesi gerekir” biçimindeki vehim önyargıya, en büyük yanılgıya safça inanıyorlardı.., bu temel ilkede bir bilgi, hala bir eylemin özü için vardır, biçimindeki genel çılgınlığın ve karanlığın mirasını taşıyorlardı. “Eğer doğru eylemin özünün kavrayışını doğru eylem izlemeseydi, çok korkunç olurdu”… o büyüklerin bu düşünceyi ispatlamak için gerek gördükleri tek tarzdı bu; bunun tersi onlar için düşünülemez ve delice bir şeydi… oysa aslında bunun tersi, ezelden beri her gün ve her saat ispatlanan çıplak gerçekti! İnsanın esasen bir eylem hakkında bilebileceğinin onu yapmaya asla yetmediği, şimdiye dek bilgiden eyleme hiçbir durumda köprü kurulmadığı “korkunç” hakikatin ta kendisi değil mi? Eylemler asla bize göründükleri gibi değildirler! Dış dünyadaki şeylerin bize göründüğü gibi olmadıklarını öğrenmek için çok sıkıntı çektik… peki öyleyse! İç dünyadaki durum da bundan farklı değil! Ahlaksal eylemler gerçekte “biraz başkadır…” daha fazla bir şey söyleyemeyiz: Bütün eylemler temelde bilinmemektedir. Bunun tersi genel inançtı ve şimdi de genel inançtır: Karşımızda en eski gerçekçilik var; bugüne kadar insanlık: “Bir eylem bize nasıl görünüyorsa öyledir” diye düşünüyordu. (Bu sözcükleri tekrar okuyunca aklıma, Schopenhauer’de çok vurgulanan bir yeri, onun hem de vicdanı sızlamadan bu ahlaksal gerçekçiliğe bağlandığını ve hala bağlı kaldığını ispatlamak için, aktarmak geliyor: “Gerçekten içimizden her biri iyiyi ve kötüyü tam anlamıyla bilen, iyiyi sevip kötüden tiksinirken kutsal, yeterli ve mükemmel bir ahlak yargıcıdır… eğer kendisinin değil de başkalarının eylemleri araştırılıyorsa ve o sadece onaylayıp onaylamayacak ise ve uygulamanın yükü başkalarının sırtında taşınacak olduğu sürece, içimizden her biri bütün bunlara sahiptir. Buna göre herkes günah çıkarıcı olarak doğrudan doğruya tanrının yerini tutabilir.”)