İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir SoruşturmaDavid Hume · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 20171,260 okunma
nedensellik ve tümevarım
Hume'dan bu yana bilim felsefesinde yer alan iki büyük skandal nedensellik ve tümevarımdır. Bu iki yönteme hepimiz güveniriz; ancak Hume bu inancın hiçbir rasyonel temele dayanmayan, bilinçsiz bir inanç olduğu yolunda bir kanı uyandırmıştır. Dr. Whitehead kendi felsefesinin Hume'a bir yanıt olanağı sağladığına inanıyor. Kant da aynı şeyi düşünmüştü. Ben her ikisini de kabul edemiyorum. Ancak herkes gibi ben de bir yanıt olması gerektiğine inanmaktan da kendimi alamıyorum. Bu durum derin bir rahatsızlık kaynağıdır; bilim ile felsefe karıştırılmaya devam ettikçe rahatsızlık artacaktır. Bir yanıt bulunabileceğini ummak durumundayız; ancak ben yanıtın bulunmuş olduğuna inanamıyorum .
Sayfa 44 - pdf
Tözü oluşturan nitelikler bilinmez ancak girift tasarımlar ile bağ kurulabilir
Kip tasarımı gibi töz tasarımı da imgelem tarafından birleştirilen ve hatırlamak veya sözünü etmek için bir isim verdiğimiz yalın tasarımlar toplamından başka bir şey değildir. Ancak bu tasarımlar arasındaki fark şuradan kaynaklanır: Bir tözü oluşturan özel nitelikler çoğunlukla bilinmeyen bir şey olarak adlandırılır; bunların bu bilinmeyen içinde doğuştan var oldukları veya -bu yapıntının işlemeyeceğini düşünürsek- en azından, bitişiklik ve nedensellik ilişkileriyle birbirlerine sıkı sıkıya ve ayrılmaz bir şekilde bağlandıkları varsayılır.
Zorunluluk ve nedensellik hakkındaki fikrimizin tek kaynağı doğanın işlemlerinde gözlemlenebilen tekbiçimliliktir,yani benzer nesneler daima bir aradadır ve zihin alışkanlık gereği birinin tezahüründen diğerinin varlığı sonucuna varmaya şartlanmıştır.
Eğer Hume, (hemen hemen her zaman olduğu gibi) deneyim nesnelerini kendilerinde şeyler olarak aldıysa, neden kavramını aldatıcı ve yanıltıcı olarak, bir yanılsama olarak açıklamada bütünüyle haklıydı; çünkü kendilerinde şeyler ve genel olarak belirlenimleri açısından, A verildiğinde niçin başka bir şey olan B'nin de zorunlu olarak verilmesi
Sayfa 71 - İdeaKitabı okudu
İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir SoruşturmaDavid Hume · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 20171,260 okunma
Nedensellik Yasası
... Hume'a göre kanıtlanamaz olan şeyi insan aklının bir özelliği olarak ele almıştı Kant. Nedensellik yasası her zaman ve mutlak olarak geçerlidir, çünkü insan aklı olan biten her şeyi neden ile sonuç (etki) arasındaki ilişki olarak kavrar."
–"Yine de bana nedensellik yasası doğada olan bir şey gibi geliyor, biz insanların içinde değil."
–"Kant ise bizim içimizde olduğunu söylüyor. Kant dünyanın 'kendinde' bir şey olarak nasıl olduğunu tam anlamıyla bilemeyeceğimiz konusunda Hume'a katılır. Dünyanın ancak 'benim için' ve dolayısıyla bütün insanlar için nasıl olduğunu bilebiliriz. Kant'ın 'das Ding an sich' ile 'das Ding für mich' arasında yaptığı bu ayrım felsefeye en büyük katkısıdır."
–"Almancamın pek iyi olmadığını söylemiş miydim?"
–""Kendinde şeyi, yani şeylerin kendilerini hiçbir zaman kesin ve tam olarak bilemeyiz; şeylerin kendilerinin 'bizim için' nasıl 'göründüklerini' bilebiliriz ancak. Buna karşılık insan aklının şeyleri nasıl kavradığını hiçbir deneyim olmadan da söyleyebiliriz."
–"Doğru mu bu?"
–"Sabah evden çıkmadan önce o gün neler görüp yaşayacağını bilmezsin. Ama görüp yaşayacağın her şeyi zaman ve uzam içindeki olaylar olarak anlayacağını bilirsin. Ayrıca nedensellik yasasının geçerli olduğundan da eminsindir, çünkü onu bilincinin parçası olarak kendi içinde taşırsın."
Sayfa 372Kitabı okudu
