Şeker Portakalı

Ben bu kitabı okumadan önce Sevgili Öğretmenim Hüseyin Hocam ve Sevgili Arkadaşım Yusuf'a kitabın nasıl olduğunu onlara sordum ikiside bana kitabı okurken duygulanacağımı ve çok seveceğimi söylediler bende bu kitabı satın alıp okumaya başladım daha kitabı elime alır almaz kitabın güzel bir kitap olduğunu anladım. Kitabı okuyunca resmen kendimi kitabın içinde zannettim sanki o küçük Zeze bendim. Kitabı okurken birçok yerinde ağlamamak için kendimi zor tuttum. Kitapta unutamadığım yerlerin çoğu Zezenin yediği dayaklardı. Eğer ki ben Zezenin yerinde olsaydım hiç bu kadar dayağa ve yaşadığı acılara hiç katlanamazdım. Lafın kısası herkese tavsiye ediyorum çok güzel bir kitap.

Özlediğimden değil de zamanı geldiği içindi bir kere daha okumak istemem...ve hızlı hızlı atlayarak okudum, çünkü okumasam da ne olduğunu artık hatırlıyorum, hatırlamamak elde değil, 33 senedir okuyorum her sene, ve her sene, her okumada, kitabın sonunda, yine ağlıyorum. Şu anda hastayım, daha doğrusu hastalanıyorum; ancak bu beni yazmaktan alıkoymuyor, yani ateşimin artması, vücudumun dinlenmek istemesi beni engellemiyor; Şeker Portakalı, çünkü, benim çok aşina olduğum, ve bir anlamda, beraber büyüdüğüm bir edebiyat mekânı gibi. İnternette senelerce Vasconcelos'un tek bir resmini bulmak için uğraşmıştım. Üniversitede İngilizce basımlarında dahi kitabın yazarının bir resmini bulmak mümkün olmamıştı. Facebook'a 2007 yılında katıldığımda, çok uzun süre Vasconcelos'u bulmaya çalıştım. Hatta bana yardımcı olmak isteyen bir iki yabancı da oldu, ama sonuç hep olumsuzdu. Eğer yanılmıyorsam, Can yayınlarının Şeker Portakalı'nın yeni basımlarından birine, kimbilir beş mi on mu yıl kadar önce, on olamaz ama, mutlaka beş civarı olmalı, işte o basıma koydukları resim ise hepimizi etkilemişti, zaten Facebook'ta ilk gördüğüm resim de oydu, yakışıklı bir genç adam, bize siyah beyaz fotoğraftan bakıyor, ve güzel yüzü senelerce yüzünü görmeden onun çocukluk dünyasında kaybolup giden benim gibi nice insanda sevgi hissi uyandırıyordu; çünkü Zezé O'ydu, yani O, 24 yaşında intihar eden Godoia'nın kardeşi ve bahçelerde elini tutarak dolaşan genç yaşında ölmeyi seçen Kral Luis'in abisiydi , Portuga ile Kralice Charlotte'un önünde eğilerek ona hürmetlerini sunan ve sırtı yediği dayaktan yara bere içinde kalmış, içine şeytan kaçmış bizim Zezé'mizdi, ama ilginçtir ki bu fotoğrafın gerçek olmadığı ortaya çıktı, aynı isimde bir başkası, bir Meksikalı devrimcinin resmiydi bu, ve gerçek Zezé'nin resmini daha sonra görmek nasip oldu: yılların yorduğu bedeninde gözlerinde tanıdık pırıltılar gördüğümüz güleç yüzlü bir adama bakıyorduk, ve ne güzeldir ki onu çok çok iyi tanıyorduk.

Günün birinde acıyı keşfeden bir çocuğun öyküsü olan Şeker Portakalı bir yandan da nice babasızın öyküsü gibidir, bir gün bir yabancının bütün samimiyeti ve sevgisiyle kalbinde size yer açmasının öyküsüdür. Sevgi güzeldir, Dona Cecilia Paim öğretmenimizin masasındaki çiçek gibidir, o çiçek büyür ama hayat herşeyden daha ağır, 'benim suçum yok' diye ağlayan katil tren Mangaratiba üzerinizden ezip geçer... sonra bir bakarsınız, günlerce acı çekseniz de yaşamaya mahkûmsunuz ve o zaman bir küçük ses size seslenir, "üzülme küçüğüm, O göklerde". O zaman yine kelimelerin heyecanına, hayatın rengine dönmek istersiniz, ama büyümüşsünüzdür işte; yokmuş, olmamış gibi yapamazsınız ve Onun artık bir ceset olduğu gelir aklınıza. Acı çeke çeke içinizde bir şeker portakalı büyür...gerçek hayatta onu yol yapmak için bahçenizdeki diğer masum ağaçlar ve fidanlarla beraber kesseler de, içinizde acıyla sulanan bu şeker portakalı büyür, büyür, büyür. Ben de 11 yaşımdan beri Zezé ile böyle büyüdüğümü düşünürüm hep, her zaman geri dönüp mutlaka yeniden okurum onu...bir edebiyatçının dünyaya bırakabileceği en güzel miraslardan biri çünkü Şeker Portakalı...bu kadar sevgi ve acının bir arada yoğrulduğu bir kitap hayata daha iyi tutunmaya, dayanmaya, ümitvar olmaya ve acılarla sarsıldığımızda pes etmemeye davet eder bizi, biz de Zezé gibi gülümseyerek ve içimiz ağrıyarak dayanmaya ve inadına yaşamaya çalışırız.

"Ama Xururuca sensin, Minguinho"

Hasta hasta ancak bu kadar yazabildim...benim için Şeker Portakalı'nı ancak bu kadar anlatabildim...belki seneye bir kez daha okuduğumda, nasipse ve ömrüm varsa elbette, daha doğru ve daha iyi anlatabilirim gerçek düşünce ve hislerimi.

Ben ki kolay kolay ağlamam, bu romanı okurken birkaç kere duygulandım, gözlerim doldu. Zeze çok zeki, hayalgücü çok geniş ama bir o kadarda yaramaz ve bunun için sık sık ailesinden dayak yiyen bir çocuk. Çok fakir bir ailesi var, çok zorluklar çekmiş ve çok duygusal biri olduğu için hayat onu çabuk pişirmiş. Bazen bir yetişkin gibi konuşabiliyor, insanları anlayabiliyor. Böyle bir çocukla bakıyorsunuz Brezilya insanlarına, sokaklarına... Hayata. Zeze ile birlikte eğleniyor, öğreniyor, ağlıyorsunuz... Çok beğendim kitabı, yazarın anlatımını. Mutlaka okunması gereken bir kitap.

<<<PORTEKİZLİ TEYZE OLACAĞIM>>>

Peki ya şuan aynı sokakta aynı şehirde yaşadığımız ZEZEler ne olacak acaba onların da bir portakal ağacı veya Portekizli şefkatli bir amcaları var mıdır...

Hiç kimsenin müthiş bir hayatı olmamıştır, herkes hayatının birçok yerinde birbirinden farklı sorunlar ile karşılaşır. Ama şu bir gerçek ki çocuklukta yaşadığımız her bir sorun yaşadığımız bir ömrü etkiler hani derler ya eğitime ne kadar küçük yaşta başlanılsa o kadar faydalıdır diye çünkü çocuk hemen arkasından bunu tekrar etmese bile zamanı geldiğinde bilinçaltın da duyarak veya görerek kaydettiği şeyler ön plana gelir ve kullanır. Çocukluk dönemi sevgiye ve ilgiye en çok ihtiyaç duyduğumuz çağdır o dönemde ne yaşar nasıl ilgi görür isek hayatımızın geri kalanın da bu kişiliğimizi o derce etkiler…

ZEZE diğer okurlar da olduğu gibi bana da çocukluğumun acı tatlı anılarını hatırlattı ben 9 yaşında kaybetmiştim babamı bilirsiniz kız çocukları babaya daha düşkündür bende çok severdim babamı hatta bu yaşıma geldim hala babamın ölmediğini bir gün bir yerlerden çıkacağını düşünürüm… Benim de çocukluğumun bir bölümün de yaşadığım şeyler bende ağır tramvaya sebep olmuştu, ve bu gün bile aklıma geldiğinde nefret ettiklerim ve sevdiklerim bir başkadır.

Yani sevgili okurlar 5 yaşında ki bu çocuk bize ÇOCUK deyip geçmeyin diyor ve yine kitabın sonunda hepimize verdiği şu mesaj; …çünkü sevgisiz hayatın hiçbir anlamı yok. Ara sıra sevgimle mutluyum ara sıra da yanılıyorum; bu daha sık oluyor.
Sevgiyle büyüyen bir gelecek için çocuklara gösterdiğimiz sevgi onlara aldığımız hediyelerden veya harçlıklardan ibaret olmamalı kendimden biliyorum ben çocukken en çok yaşlı amcaların beni deroooşş diye çağırıp kolunun altına alıp göğsüne bastırmasıydı yaşlı amcalar diyorum çünkü benim sevgideki eksik yanım babamdı yani çocuklara verilecek en güzel hediye onları hesaba almak ve zaman ayırmak gözlerinin içindeki gülümsemeye değer bu…

Elinize alıyorsunuz ve bir anda Zézé nin yaşamının tam merkezinde buluyorsunuz kendinizi... Onu yazanın yüreğinde yirmi yıl sır gibi açığa çıkmayı beklemiş, on iki günde satırlarda kendine yer bulmuştur. José, sevgili José... Sen gerçek bir güneşsin. Kalplerimizi ısıttın. Bu kitap "günün birinde acıyı keşfeden küçük bir çocuğun öyküsüdür."

Acı, bu dünyada kesfedilebilecek en yaralayıcı şeydir. İnsanı insan yapan. Hem bu kadar sarsan, hem böylesine yürek burkan bir şey, nasıl oluyor da bizi bir anda büyütebiliyor. Bir çocuğu artık çocuk olmaktan alıkoyan, onun içindeki kuşları öldüren, ona gerçeğin zehirini altın tabakta sunan şeydir o.

Evet,içinden hiç çıkmak istemeyeceğim bir öyküydü bu. Birden çocuk oldum Zézé'yle. Onunla tekrardan nedensiz niçinsiz, saçma olup olmadığına bakmadan hayaller kurdum. Onun dostu Şeker Portakalı'ydı benimki de Kırmızı Elma ağacımdı. Birden çocukluğumda kendiminde nasıl o ağaca gönülden bağlı olduğumu, onu gerçek yuvam olarak gördüğümü ve sık sık ona dert yandığımı, her şeyde ona sığındımı hatırladım.

Hem sonra Portugası vardı Zézé'nin... O Portugasını kaybederken ben de eskiye döndüm ve kaybettiklerimi hatırladım. İnsanın dostu, sevdiği, yani yüreğini açtığı kişi onun bir zaman sonra yaşama sebebi haline geliyor, ona büyük bir sevgiyle bağlanıyor. Sonra onu kaybetmek... Zézé onu kaybettiğinde şöyle demişti "yaşamaya mahkum ettiler beni..." Yaşamak yalnızca zorunluluk haline gelebiliyor.

O bahsettiğimiz şey,acı, insanı altı yaşında bile koca bir yaşayan ölüye çevirebiliyor. Yine de nefes aldığımız sürece bir umut var demektir.

Okumanızı ve bu acıyı hiç değilse okuyarak paylaşmanızı tavsiye ederim. Vasconselos'un da çocukluğuna ışık tutan bir eser.

Hem belki önceleri sizin de "Hayatın sevilecek yanlarını bana sen öğrettin, sevgili Portugam. " dediğiniz biri vardır ve belki Zézé gibi onu kaybettiniz... Kendinizi bulunuz dostlarım, kendinizi...

“Yalnız bu hafta 3 kez dayak yedim.” dedim. “Hem de ne biçim. Yapmadığım şeylerden ötürü bile dayak yiyorum hep suç bende. Artık beni dövmeyi alışkanlık haline getirdiler”
“İyi ama niye yapıyorsun böyle?”
“Bütün bunları yapan aslında şeytan olmalı bir takım şeyler yapma isteği geliyor içimden ve yapıyorum bu hafta Nega’nın çitini ateşe verdim. Dona’ya topal ördek diye bağırdım çok kızdı. Paçavradan bir topa tekme yapıştırdım batasıca top, Dona’nın penceresinden girdi büyük aynasını kırdı. Sapanımla üç lamba patlattım. Seu’nun oğlunun kafasına taş attım.”
“Yeter yeter”
Zeze’nin yaptığı yaramazlıklardan sadece birazı… Uzun süredir okumayı düşündüğüm fakat bir türlü fırsat bulamadığım “Şeker Portakalı”nı en sonunda okumayı başardım. Tek kelime ile harika bir kitap olmuş. Bugüne kadar okumadığıma hayıflandığım bir kitap oldu. “Zeze” yazar kitabında harika bir kahraman yaratmış. Herkesin seveceği küçük ama yüreği çok büyük bir kahraman. Yıllar önce “İdamlık Genç” kitabını okuduğumda yazar kitabın başına: “Ben kitabı yazarken bir yerde ağladım bir yerde güldüm. Okuyanların da aynı yerde gülüp aynı yerde ağlayıp ağlamayacağını merak ediyorum.” demişti. Ciddi anlamda kitabı okuyunca bir yerde gülüp bir yerde ağlıyordunuz. Yıllardan sonra ilk defa “Şeker Portakalı”nı okurken aynı şeyi yaşadım. Zeze’nin hayal gücü ve yaptığı yaramazlıkları okudukça gülmeye hatta kahkaha atmaya başladım. Daha sonra Zeze’yi acımasız şekilde dövmelerini okuyunca ister istemez gözlerin doluyor ve ağlıyorsun.
Kitabı daha çok öğrencilerime tavsiye edeceğim için birazda onların gözünden bakmaya çalıştım. Ciddi anlamda hem çocukların gözlerinden hem de yetişkinlerin gözlerinden okununca insanı derinden etkileyen bir eser. Hani bazı kitapları okuyup bitirince; bittiğine hayıflanırsınız ya... İşte “Şeker Portakalı” bunlardan bir tanesi. Özellikle kardeşiniz ya da çocuğunuz, 7. Sınıf ve üstü tüm çocuklara özellikle okutulması gereken bir eser. Kitabının en güzel yanı o yaştaki çocuklarımızın kesiklikle hayal dünyasını geliştirecek bir eser olması. Öte yandan kitapta birçok kötü söz var. ( Ki bu yüzden bir ara bir öğretmene soruşturma açıldı.) Bu kötü sözler yüzünden kitabı tavsiye etmeyenler mevcut. Fakat kitabın iyi tarafı bu sözleri verirken aynı zamanda bunların kötü ve söylenmemesi gereken sözler olduğunu okuyucuya net şeklîde belli ediyor. Kitapta yer alan sözler zaten çocuklarımızın her an çevrelerinde duyabileceği şeyler. Bu yüzden bunların bu şekilde verilmesi çok daha güzel olur.
Kitabın en önemli faydası tekrar belirtmek gerekirse hayal gücünü geliştirecek olmasıdır. Çünkü Zeze denilen kahramanın felaket bir hayal gücü var. Kitabın içinde de sürekli bu hayal gücünü kullanmıştır. Hatta o kadar fazla hayal gücü gelişmiş ki ister istemez bazı yerlerde kafanız karışabiliyor.
Bu yazıyı yazdığım esnada serinin ikinci kitabı olan “Güneşi Uyandıralım” kitabının ortalarına vardım. O da hemen hemen “Şeker Portakalı” ile aynı tadı veriyor. Okuyacak kişilere önemli bir tavsiyem serinin üç kitabını da birlikte okumalıdır. Şeker Portakalı- Güneşi Uyandıralım ve Deli Fişek…
Netice olarak “Şeker Portakalı” biran önce okunması gereken güzel bir kitap.

Şeker portakalını okumamın iki nedeni var . birincisi 1000 kitaba şeker portakalı ile ilgili çok güzel incelemeler yapılıyor ve çok da beğeniliyordu incelemelerin sayısı ne kadar artsa benim merakımda o kadar artıyordu . ikinci nedenim ise sınıf arkadaşlarım oldu sınıf da okuyan arkadaşlarıma sorduklarımda hepsi bana kitabın mükemmel olduğunu söyledi . onlar her güzel bir şeyler söylediklerinde çok mutlu oluyordum . ve başladım okumaya o kadar akıcıydı ki ben zezwnin yerine geçtim . nasıl anlatılır bilemiyorum ama hani bir sinema filmine kendinizi kaptırırsınız ordaki kahramanlar değişir sizin çebrenizdekiler devreye girer ve siz o filmi yaşarsınız yaaa ... İşte banada aynen böyle oldu zezenin yerine geçip tüm bu olayları ben yaşadım . 5 yaşındaki bir cocuğun suçsuz yere dayak yemesini hangi birimiz düşünebiliriz ki. ufak defek yaramazlıklar yapıyor olabilir ama ağzından yüzünden kan getirecek kadarda değil elbette bizde küçükken bir çok yaramazlık yaptık yapmadık mı ? Tabiki de hayır yapmaz olur muyuz hemde sadece yaramazlık mı bir çok yaramazlık yaptık . şu an bu incelemeyi bile yazarken gözlerim doldu .

Siz de şeker portakalını okuyunca ne demek istediğimi gayet iyi ankayacaksınız . ağlamamak için sakın kendinizi tutmayın bırakın aksın o göz yaşınız .

Şu güzel muhteşem kitap 'Şeker Portakalı' sonunda ben de okuyanlar kervanına katıldım. İnceleme yazmama gerek var mıydı bilmiyorum, zaten yeterince inceleme var ama ben de yazmak istedim yazıp içimdekileri söylemek istedim, seneler sonra inşallah olur da 1k ya girebilirsem ya da çocuklarım, torunlarım girebilirse bu kitap hakkında ne düşündüğümü bu günkü gibi bilsinler istedim.

Bir kitabı herkes okur ama kendince yorumlar ya hani ben kitaba başladığımda dedim bu kitap beni yakalamayacak sanırım o duyguyu alamayacağım ama sonradan yanıldığımı anladım.

Güzel Zezè, küçük Zezè sen ne yaramazsın öyle o küçücük yaşına, boyuna bakmadan neler yapmışsın çok üzülüp ağladım senin için.
Ama dedim ki o daha çocuk hem de küçücük bir çocuk yediğin dayaklara çok üzüldüm ama sende kendimi buldum. Hepimiz öyle değil miydik yiyeceğimiz sopaları, azarladı bilir yine de geri kalmazdık yaptıklarımızdan, ödümüz kopardı oysa ki anne babamızdan, daha doğrusu babamdan (kendi adıma) annelerimizin 'baban gelsin sen görürsün' diyerek büyüttüğü nesildik biz ama bir zamandan sonra o tehtit de bir işe yaramaz olmuştu çünkü çoğu zaman anne yüreği galip gelir yaramazlık konusu hiç açılmazdı. Kitabı okurken yaptığın yaramazlıklara, yediğin sopalara ortak oldum ağladım seninle, sebepsiz yere balonunun yırtılmasına. Yediğin dayaktan canım yanmadı balonuna daha çok üzüldüm aynı sen gibi. Ama yapacaklarımdan da geri kalmadım. Ne şansız çocukmuşsun. Biz şimdilerde, şimdi ki nesil çok yaramaz diyip geçerken hatta yaptıkları yaramazlıklara gülerken senin çektiklerin...

Yine de o kadar yaramazlığa, haylazlığa karşı ne kadar da büyüktü kalbin, düşüncelerin. Bazı yerlerde ettiğin küfürleri seni hayattan bezdirenler için ben de söyledim hatta belki daha ağırlarını, aklına gelecek en ağırlarını söyledim, ahh be çocuk yaktın kalbimi!

Keşke tüm çocukları karantina altına alabilsek yoksulluktan, açlıktan, mutsuzluktan, çocuk ruhundan anlamayan sanki hiç çocuk olmamış gibi davranan insanlar. Sahi insanlar mı onlar?

Zeze, çok akıllı fakat biraz haylaz. Kitabı okurken, günümüzde böyle yaşamı olan çocukların düşüncelerini muhteşem şekilde aktaran bir kitap. Zeze çocuk olmasına rağmen ruhu kocaman bir adam.

Bu nasıl olabilirdi?
Herkesin yaptığı bir şeydi oysa ; harfleri yanyana getirip kelime, kelimeleri yanyana getirip cümleler oluşturmak. Buna yazı yazmak deniyor! Oysa duyguları yazmak; işte ben buna gerçek yazmak derim.

İçinde binlerce harften oluşan bir şey düşünün ;sizi kendisine bağlıyor, durmadan okumak istiyorsunuz, hemde hiç durmadan. Lakin korkuyorsunuz bitecek diye korkuyorsunuz. Kendinizi frenlemeye çalışsanızda korkunun ecele faydası olmuyor, ölüyor. Ama sizde yaşamaya devam ediyor.

"Zeze" 5 yaşında bir çocuk ama kim?
O dünyadaki bütün çocuklar, o her çocuğun olduğu kadar çocuk, o içimizdeki çocuk.

Her çocuğun bir şeker portakalı vardır.
Kimisi ağlatır.

Söylenecek sözler, ne söylersem söyleyeyim yarım kalacak. Bu yüzden siz kitabı okuyup tamamlayın olur mu?
Ve hayatınıza, kendisi küçük sevgisi büyük bir yürek katmaya hazır olun.

OKUMALISIN...

"...Gerçek olan, acımasız bir biçimde nedenini bilmeden dayak yiyen küçücük bir hayvan olarak iç yaramı bir türlü geçirmeyi başaramadığımdı. "
Beş. Altı. Beş yaşında bi çocuğun ağzından kurguda olsa bunları duymak çok üzücü.

Okumadan önce filmini izlemek gibi bir hata yaptım bu yüzden biraz heyecanı ve zevki kaçtı.

Hayatın acısını bir çocuğun agzından anlatmak eseri duygusallaştırıyor. Okurken kelimeler resmen boğazınıza düğümleniyor.

Zezé, yoksul bir ailenin zeki, meraklı, hayal gücü yüksek çocuğu. Ondaki hayal gücüyle dünyayı yeniden yaratabilirsiniz. Tüm çocuklarda bu böyledir.

Çocuklar çevrelerinde olup biten her olayın farkındadırlar. Ona göre tavır geliştirirler ve iç dünyalarını oluştururlar. Zezé'yi anlıyorsak çocukların dünyasına merhaba diyebiliriz.

Keyifli okumalar.