Şeker Portakalı José Mauro De Vasconcelos

Ben bu kitabı okumadan önce Sevgili Öğretmenim Hüseyin Hocam ve Sevgili Arkadaşım Yusuf'a kitabın nasıl olduğunu onlara sordum ikiside bana kitabı okurken duygulanacağımı ve çok seveceğimi söylediler bende bu kitabı satın alıp okumaya başladım daha kitabı elime alır almaz kitabın güzel bir kitap olduğunu anladım. Kitabı okuyunca resmen kendimi kitabın içinde zannettim sanki o küçük Zeze bendim. Kitabı okurken birçok yerinde ağlamamak için kendimi zor tuttum. Kitapta unutamadığım yerlerin çoğu Zezenin yediği dayaklardı. Eğer ki ben Zezenin yerinde olsaydım hiç bu kadar dayağa ve yaşadığı acılara hiç katlanamazdım. Lafın kısası herkese tavsiye ediyorum çok güzel bir kitap.

Zeze... Kim onu okuduğunda adı aklına kazınmamıştır ki. Kitabı okurken bir çok yerde gözyaşlarımı tutamadım. Zeze'yi dövenlerin elinden onu almak, ona en sevdiği pastayı yapmak, onunla şarkı söylemek istedim. Öğretmeni ile olan sahne müthişti. Portuga, Gloria, Kral Luis, Edmundo Dayı ve şeker portakalı fidanı...Bu kitabı büyük küçük herkes okumalı. Hatta insanlar bu kitabı çocuklarıyla beraber okumalı. Ona sarılarak, öperek, sevdiğini hep hissettirerek ve ona saygı duyarak...
Güzel olan pek çok kitap vardır. Ama bazı kitaplar bize insan olduğumuzu hatırlatır. İçimizdeki iyiliğe seslenir, duygulandırır. Şeker Portakalı böyle bir kitaptır. Acı vardır, yoksulluk vardır ama arabesk yoktur. Sahici olanın kanıtlanmaya ihtiyacı yoktur çünkü. Küçük Prens, Küçük Kara Balık, Bir şeftali bin şeftali, Peter Pan, Pinokyo gibi güzel bir eser.

Bazı kitapların içinde derin bir edebiyat birikimi, söz sanatları, başka eserlere göndermeler yoktur belki ama hayat vardır. Vasconcelos da tıpkı Yaşar Kemal gibi her tür işte çalışmış, yoksullukla cebelleşmiş biri. Belki bu yüzden bu insanların eserlerinin hep özel bir yeri vardır içimizde. Hepinize iyi okumalar...

Özlediğimden değil de zamanı geldiği içindi bir kere daha okumak istemem...ve hızlı hızlı atlayarak okudum, çünkü okumasam da ne olduğunu artık hatırlıyorum, hatırlamamak elde değil, 33 senedir okuyorum her sene, ve her sene, her okumada, kitabın sonunda, yine ağlıyorum. Şu anda hastayım, daha doğrusu hastalanıyorum; ancak bu beni yazmaktan alıkoymuyor, yani ateşimin artması, vücudumun dinlenmek istemesi beni engellemiyor; Şeker Portakalı, çünkü, benim çok aşina olduğum, ve bir anlamda, beraber büyüdüğüm bir edebiyat mekânı gibi. İnternette senelerce Vasconcelos'un tek bir resmini bulmak için uğraşmıştım. Üniversitede İngilizce basımlarında dahi kitabın yazarının bir resmini bulmak mümkün olmamıştı. Facebook'a 2007 yılında katıldığımda, çok uzun süre Vasconcelos'u bulmaya çalıştım. Hatta bana yardımcı olmak isteyen bir iki yabancı da oldu, ama sonuç hep olumsuzdu. Eğer yanılmıyorsam, Can yayınlarının Şeker Portakalı'nın yeni basımlarından birine, kimbilir beş mi on mu yıl kadar önce, on olamaz ama, mutlaka beş civarı olmalı, işte o basıma koydukları resim ise hepimizi etkilemişti, zaten Facebook'ta ilk gördüğüm resim de oydu, yakışıklı bir genç adam, bize siyah beyaz fotoğraftan bakıyor, ve güzel yüzü senelerce yüzünü görmeden onun çocukluk dünyasında kaybolup giden benim gibi nice insanda sevgi hissi uyandırıyordu; çünkü Zezé O'ydu, yani O, 24 yaşında intihar eden Godoia'nın kardeşi ve bahçelerde elini tutarak dolaşan genç yaşında ölmeyi seçen Kral Luis'in abisiydi , Portuga ile Kralice Charlotte'un önünde eğilerek ona hürmetlerini sunan ve sırtı yediği dayaktan yara bere içinde kalmış, içine şeytan kaçmış bizim Zezé'mizdi, ama ilginçtir ki bu fotoğrafın gerçek olmadığı ortaya çıktı, aynı isimde bir başkası, bir Meksikalı devrimcinin resmiydi bu, ve gerçek Zezé'nin resmini daha sonra görmek nasip oldu: yılların yorduğu bedeninde gözlerinde tanıdık pırıltılar gördüğümüz güleç yüzlü bir adama bakıyorduk, ve ne güzeldir ki onu çok çok iyi tanıyorduk.

Günün birinde acıyı keşfeden bir çocuğun öyküsü olan Şeker Portakalı bir yandan da nice babasızın öyküsü gibidir, bir gün bir yabancının bütün samimiyeti ve sevgisiyle kalbinde size yer açmasının öyküsüdür. Sevgi güzeldir, Dona Cecilia Paim öğretmenimizin masasındaki çiçek gibidir, o çiçek büyür ama hayat herşeyden daha ağır, 'benim suçum yok' diye ağlayan katil tren Mangaratiba üzerinizden ezip geçer... sonra bir bakarsınız, günlerce acı çekseniz de yaşamaya mahkûmsunuz ve o zaman bir küçük ses size seslenir, "üzülme küçüğüm, O göklerde". O zaman yine kelimelerin heyecanına, hayatın rengine dönmek istersiniz, ama büyümüşsünüzdür işte; yokmuş, olmamış gibi yapamazsınız ve Onun artık bir ceset olduğu gelir aklınıza. Acı çeke çeke içinizde bir şeker portakalı büyür...gerçek hayatta onu yol yapmak için bahçenizdeki diğer masum ağaçlar ve fidanlarla beraber kesseler de, içinizde acıyla sulanan bu şeker portakalı büyür, büyür, büyür. Ben de 11 yaşımdan beri Zezé ile böyle büyüdüğümü düşünürüm hep, her zaman geri dönüp mutlaka yeniden okurum onu...bir edebiyatçının dünyaya bırakabileceği en güzel miraslardan biri çünkü Şeker Portakalı...bu kadar sevgi ve acının bir arada yoğrulduğu bir kitap hayata daha iyi tutunmaya, dayanmaya, ümitvar olmaya ve acılarla sarsıldığımızda pes etmemeye davet eder bizi, biz de Zezé gibi gülümseyerek ve içimiz ağrıyarak dayanmaya ve inadına yaşamaya çalışırız.

"Ama Xururuca sensin, Minguinho"

Hasta hasta ancak bu kadar yazabildim...benim için Şeker Portakalı'nı ancak bu kadar anlatabildim...belki seneye bir kez daha okuduğumda, nasipse ve ömrüm varsa elbette, daha doğru ve daha iyi anlatabilirim gerçek düşünce ve hislerimi.

Ben ki kolay kolay ağlamam, bu romanı okurken birkaç kere duygulandım, gözlerim doldu. Zeze çok zeki, hayalgücü çok geniş ama bir o kadarda yaramaz ve bunun için sık sık ailesinden dayak yiyen bir çocuk. Çok fakir bir ailesi var, çok zorluklar çekmiş ve çok duygusal biri olduğu için hayat onu çabuk pişirmiş. Bazen bir yetişkin gibi konuşabiliyor, insanları anlayabiliyor. Böyle bir çocukla bakıyorsunuz Brezilya insanlarına, sokaklarına... Hayata. Zeze ile birlikte eğleniyor, öğreniyor, ağlıyorsunuz... Çok beğendim kitabı, yazarın anlatımını. Mutlaka okunması gereken bir kitap.

“Yalnız bu hafta 3 kez dayak yedim.” dedim. “Hem de ne biçim. Yapmadığım şeylerden ötürü bile dayak yiyorum hep suç bende. Artık beni dövmeyi alışkanlık haline getirdiler”
“İyi ama niye yapıyorsun böyle?”
“Bütün bunları yapan aslında şeytan olmalı bir takım şeyler yapma isteği geliyor içimden ve yapıyorum bu hafta Nega’nın çitini ateşe verdim. Dona’ya topal ördek diye bağırdım çok kızdı. Paçavradan bir topa tekme yapıştırdım batasıca top, Dona’nın penceresinden girdi büyük aynasını kırdı. Sapanımla üç lamba patlattım. Seu’nun oğlunun kafasına taş attım.”
“Yeter yeter”
Zeze’nin yaptığı yaramazlıklardan sadece birazı… Uzun süredir okumayı düşündüğüm fakat bir türlü fırsat bulamadığım “Şeker Portakalı”nı en sonunda okumayı başardım. Tek kelime ile harika bir kitap olmuş. Bugüne kadar okumadığıma hayıflandığım bir kitap oldu. “Zeze” yazar kitabında harika bir kahraman yaratmış. Herkesin seveceği küçük ama yüreği çok büyük bir kahraman. Yıllar önce “İdamlık Genç” kitabını okuduğumda yazar kitabın başına: “Ben kitabı yazarken bir yerde ağladım bir yerde güldüm. Okuyanların da aynı yerde gülüp aynı yerde ağlayıp ağlamayacağını merak ediyorum.” demişti. Ciddi anlamda kitabı okuyunca bir yerde gülüp bir yerde ağlıyordunuz. Yıllardan sonra ilk defa “Şeker Portakalı”nı okurken aynı şeyi yaşadım. Zeze’nin hayal gücü ve yaptığı yaramazlıkları okudukça gülmeye hatta kahkaha atmaya başladım. Daha sonra Zeze’yi acımasız şekilde dövmelerini okuyunca ister istemez gözlerin doluyor ve ağlıyorsun.
Kitabı daha çok öğrencilerime tavsiye edeceğim için birazda onların gözünden bakmaya çalıştım. Ciddi anlamda hem çocukların gözlerinden hem de yetişkinlerin gözlerinden okununca insanı derinden etkileyen bir eser. Hani bazı kitapları okuyup bitirince; bittiğine hayıflanırsınız ya... İşte “Şeker Portakalı” bunlardan bir tanesi. Özellikle kardeşiniz ya da çocuğunuz, 7. Sınıf ve üstü tüm çocuklara özellikle okutulması gereken bir eser. Kitabının en güzel yanı o yaştaki çocuklarımızın kesiklikle hayal dünyasını geliştirecek bir eser olması. Öte yandan kitapta birçok kötü söz var. ( Ki bu yüzden bir ara bir öğretmene soruşturma açıldı.) Bu kötü sözler yüzünden kitabı tavsiye etmeyenler mevcut. Fakat kitabın iyi tarafı bu sözleri verirken aynı zamanda bunların kötü ve söylenmemesi gereken sözler olduğunu okuyucuya net şeklîde belli ediyor. Kitapta yer alan sözler zaten çocuklarımızın her an çevrelerinde duyabileceği şeyler. Bu yüzden bunların bu şekilde verilmesi çok daha güzel olur.
Kitabın en önemli faydası tekrar belirtmek gerekirse hayal gücünü geliştirecek olmasıdır. Çünkü Zeze denilen kahramanın felaket bir hayal gücü var. Kitabın içinde de sürekli bu hayal gücünü kullanmıştır. Hatta o kadar fazla hayal gücü gelişmiş ki ister istemez bazı yerlerde kafanız karışabiliyor.
Bu yazıyı yazdığım esnada serinin ikinci kitabı olan “Güneşi Uyandıralım” kitabının ortalarına vardım. O da hemen hemen “Şeker Portakalı” ile aynı tadı veriyor. Okuyacak kişilere önemli bir tavsiyem serinin üç kitabını da birlikte okumalıdır. Şeker Portakalı- Güneşi Uyandıralım ve Deli Fişek…
Netice olarak “Şeker Portakalı” biran önce okunması gereken güzel bir kitap.

Şeker portakalını okumamın iki nedeni var . birincisi 1000 kitaba şeker portakalı ile ilgili çok güzel incelemeler yapılıyor ve çok da beğeniliyordu incelemelerin sayısı ne kadar artsa benim merakımda o kadar artıyordu . ikinci nedenim ise sınıf arkadaşlarım oldu sınıf da okuyan arkadaşlarıma sorduklarımda hepsi bana kitabın mükemmel olduğunu söyledi . onlar her güzel bir şeyler söylediklerinde çok mutlu oluyordum . ve başladım okumaya o kadar akıcıydı ki ben zezwnin yerine geçtim . nasıl anlatılır bilemiyorum ama hani bir sinema filmine kendinizi kaptırırsınız ordaki kahramanlar değişir sizin çebrenizdekiler devreye girer ve siz o filmi yaşarsınız yaaa ... İşte banada aynen böyle oldu zezenin yerine geçip tüm bu olayları ben yaşadım . 5 yaşındaki bir cocuğun suçsuz yere dayak yemesini hangi birimiz düşünebiliriz ki. ufak defek yaramazlıklar yapıyor olabilir ama ağzından yüzünden kan getirecek kadarda değil elbette bizde küçükken bir çok yaramazlık yaptık yapmadık mı ? Tabiki de hayır yapmaz olur muyuz hemde sadece yaramazlık mı bir çok yaramazlık yaptık . şu an bu incelemeyi bile yazarken gözlerim doldu .

Siz de şeker portakalını okuyunca ne demek istediğimi gayet iyi ankayacaksınız . ağlamamak için sakın kendinizi tutmayın bırakın aksın o göz yaşınız .

Zeze, çok akıllı fakat biraz haylaz. Kitabı okurken, günümüzde böyle yaşamı olan çocukların düşüncelerini muhteşem şekilde aktaran bir kitap. Zeze çocuk olmasına rağmen ruhu kocaman bir adam.

Bu nasıl olabilirdi?
Herkesin yaptığı bir şeydi oysa ; harfleri yanyana getirip kelime, kelimeleri yanyana getirip cümleler oluşturmak. Buna yazı yazmak deniyor! Oysa duyguları yazmak; işte ben buna gerçek yazmak derim.

İçinde binlerce harften oluşan bir şey düşünün ;sizi kendisine bağlıyor, durmadan okumak istiyorsunuz, hemde hiç durmadan. Lakin korkuyorsunuz bitecek diye korkuyorsunuz. Kendinizi frenlemeye çalışsanızda korkunun ecele faydası olmuyor, ölüyor. Ama sizde yaşamaya devam ediyor.

"Zeze" 5 yaşında bir çocuk ama kim?
O dünyadaki bütün çocuklar, o her çocuğun olduğu kadar çocuk, o içimizdeki çocuk.

Her çocuğun bir şeker portakalı vardır.
Kimisi ağlatır.

Söylenecek sözler, ne söylersem söyleyeyim yarım kalacak. Bu yüzden siz kitabı okuyup tamamlayın olur mu?
Ve hayatınıza, kendisi küçük sevgisi büyük bir yürek katmaya hazır olun.

OKUMALISIN...

"...Gerçek olan, acımasız bir biçimde nedenini bilmeden dayak yiyen küçücük bir hayvan olarak iç yaramı bir türlü geçirmeyi başaramadığımdı. "
Beş. Altı. Beş yaşında bi çocuğun ağzından kurguda olsa bunları duymak çok üzücü.

Okumadan önce filmini izlemek gibi bir hata yaptım bu yüzden biraz heyecanı ve zevki kaçtı.

Hayatın acısını bir çocuğun agzından anlatmak eseri duygusallaştırıyor. Okurken kelimeler resmen boğazınıza düğümleniyor.

Zezé, yoksul bir ailenin zeki, meraklı, hayal gücü yüksek çocuğu. Ondaki hayal gücüyle dünyayı yeniden yaratabilirsiniz. Tüm çocuklarda bu böyledir.

Çocuklar çevrelerinde olup biten her olayın farkındadırlar. Ona göre tavır geliştirirler ve iç dünyalarını oluştururlar. Zezé'yi anlıyorsak çocukların dünyasına merhaba diyebiliriz.

Keyifli okumalar.

Çocuklar...Bu dünyada ki cennetimiz...Yaradandan ödünç aldığımız,bize emanet edilen küçük melekler...
Hayallerini öldürmeden,gülüşlerini soldurmadan,umutlarını yıkmadan,çocukluklarını elinden almadan korumamız,sevmemiz gereken en güzel çiçekler...
Dünyanın en güzel kokusu onlarda...En temiz yürek onlarda...En büyük hayal gücü onlarda...
Küsmek nedir bilmezler,kin tutmazlar,cimrilik etmezler...
Tek bildikleri sevgidir...Karşılıksız,çıkarsız...

Zezem...Küçük kuzum...Meleğim...Senin içime şeytan giriyor,yaramazlık yapıyorum dediğin şeyleri biz büyükler hep yapıyoruz...Hem de senin gibi dayak yemeden,bedelini ödemeden...Ama senin içinde ki o güzel yürek pek azımızda var ne yazık ki...Senin güzel yüreğinden öpüyorum küçük kahraman...
Sevdiklerine olan bağlılığın,ince düşüncelerin,pırlanta gibi gönlün beni nasıl büyüledi,nasıl sarstı anlatamam...
Göklerde ki sevdiğin için kuş olmak istedinya,bence tüm gökyüzü senin Zeze...Tüm bulutlar,ay,güneş senin Zeze...

Ne mutlu küçücük bir çocuğun yüreğinde kocaman olanlara...O koskocaman sevgiyi tadanlara...