Zorba Nikos Kazancakis

Öncelikle söylemek istediğim, Can Yayınları okuma zevkini katlayan bir yayınevi. Çevirileri çok kaliteli ve noktalamalar dahil kitapta hiçbir imla hatası yok.

Zorba, aslında hepimizin içinde taşıdığı vicdanımız, nefsimiz, ruhumuz. Siz nasıl adlandırmak istiyorsanız Zorba da o. Her daim savaş içinde olduğumuz her şeye siz Zorba diyebilirsiniz. Bunu neden mi diyorum? Çünkü :
- Zorba, karakterden daha ihtiyar, daha deneyimli, daha korkusuz, daha özgür. Vicdanımızın bize hep öğretmeye çalıştığı, denemekten korkmamamızı söylediği gibi.
- Zorba, bizden daha çok konuşuyor. Vicdanımız da böyle. Düşüncelerini korkusuzca dile getiriyor. Zorba'yı bazen arkamızda bıraktığımızda pişmanlık duyuyoruz. Bazen onun gidişini özlüyoruz, bazen onu arıyoruz, bazen onla beraber eğlenip kendimizi fark etmek istiyoruz.
- Zorba, her olayı bir ilkmiş gibi yaşıyor. Aynı ruhumuzun bize öğretmeye çalıştığı o canlı kalma dürtüsü gibi. Taş yuvarlamak, birilerinin ölmesi, birilerinin doğması... Aslında olayların derinine inince bu olayların olabilmesi için bir ilklerin olması gerektiğini anlıyoruz.
- Zorba, geldiği zaman vicdanı sorgulamaya yönelten bir olgu halini alıyor. Burada yazar bunu daha çok tanrıtanımazlığa yormayı tercih etmiş fakat ben genel olarak kendini ve hayatını sorgulama olarak söylemeyi daha mantıklı buluyorum.
- Zorba, geçmişi ya da geleceği düşünmüyor, anı yaşıyor.
- Zorba, kendi kaderini belirlemek için hiçbir şeyi denemekten korkmuyor, hep savaşıyor.
- Zorba, kendi tanımak için herkesin kullanması gereken bir yol aslında. Bunu fark edip onunla beraber herhangi bir şey yapmak istediğimiz zaman hayatımız iyi ya da kötü herhangi bir şekilde değişiyor.

Ayrıca roman, Yunanistan ve Türkiye kokan bir roman. Ülkelerin coğrafi yakınlığından dolayı kültürel olarak çok şey paylaşılmış romanda da. Bazen Selanik kokuyor roman, bazen de Kayseri.

Sonuç olarak savaşta olduğumuz ruhumuz, nefsimiz, vicdanımız, zaman, yaşadıklarımız, yaşayacaklarımız, beynimiz, hayatımıza giren insanlar, siyasi görüşler, dini görüşler... Hepsi sizin birer Zorba'nız olabilir. Nasıl bir Zorba'ya sahip olmak isterseniz.

Nikos Kazancakis’ten okuduğum ilk kitap “Zorba”. Severek takip ettiğim, yorum ve incelemelerini değerli bulduğum bazı okurların da etkisiyle kitaba başladım ve bu yüzden bu süreci hızlandıran arkadaşlara teşekkür ederim.

#Zorba adlı romanın baş kişileri yazarın kendisi ve Aleksi Zorbadır ve kendisi (bana göre) adlı edebiyat dünyasının en muzur karakterlerinden biridir. Yazar kendisiyle bir iç hesaplaşma yaşarken tanışır Zorba ile. Okuyan ve yazan mutsuz bir zeka, An’ı yaşayan, raks ederek hayata meydan okuyan, santur çalarak neşesini bulan, tüm kadınlara sevdalı, çapkın Zorba’yla bir araya gelirse ne olur? Belki Buda’dan öğrenemediğini bu ihtiyar delikanlıdan öğrenir

#Girit’e linyit yatakları aramak için giden yazar ya da tam kapitalist olamamış patron ve Zorba’nın bu adada yaşadıkları yer yer hüzünlü yer yer mizahi bir dille anlatılmış. Okuru sıkmayan akıcı cümleler, beklemediğiniz bir anda güldüren Zorba anekdotları var. Zorba, artık bir yaşam rehberi olur yazar için. Zorunlulukların ya da kendimize taktığmız zincirlerden kopmuş, özgür kişidir Zorba. O yüzden severiz onu, belki de okurken ona öykünürüz biraz. Zorba gibi olmaktansa, an’ı yaşamayı cesaret etmektense bunu bize gösteren birileri olsun isteriz. Zorba bizim de kendimizle yüzleşmemizi sağlıyor. Ve kitap okuyan, acı çeken, dünya sorunlarını dert eden her mutsuz insan gibi yazarın kendisiyle aramızda bir bağ oluşuyor. Onun Zorba ile kurduğu dostluk da sanki bizim dostluğumuzmuş gibi mutlu oluyoruz.

#Onun Tanrı, vatan, savaş, insanlıkla olan hesaplaşmaları bize de yöneltilmiş sorular aslında. Ölümü yücelten dinler ve ideolojiler yerine; yaşamı yüceltir Zorba. Her gün güneşi, gökyüzünü, yıldızları, kelebekleri, kadınları ilk kez görüyormuş gibi şaşırır. İşte bu çocuksu hayret onu yine yeniden hayata bağlar. O bir vurdumduymaz değildir, o her şeyi duyumsayan ve acı çekendir. Buna karşı kendi geliştirmiş olduğu formülleri var sadece. Acaba hepimizin böyle bir formülü var mı?

#Dans etmeyi çok sevmeme rağmen uzun zamandır dans etmediğimi fark ettim ve Zorbayla birlikte başladım oynamaya…

#Hepinize keyifli okumalar dilerim. Bu arada santur sesinin ço güzel geldiği şu müziği sizlerle paylaşmak isterim Zorba’nın şerefine…

https://www.youtube.com/watch?v=aKJvbTEnp0I

Yine bir roman gelir ve seni öyle bir etkiler ki; kitaba nasıl bir yorum yapsam diye debelenir durursun Kemal. Nereden giriş yapsam bilemiyorum. Öncelikle size müzik ile incelemeyi okumanızı istiyorum. Naçizane bu link kitap hakkında size bilgi de verecek. https://www.youtube.com/watch?v=l3iXQhmG19g
Zorba’yı okuma nedenimden başlayayım. Benim kendime göre bir listem var ve bu listedeki en hit kitapları okuyarak devam ediyorum. İnternette bir çok listede görebilirsiniz Zorba’yı. Kazancakis ile tanışma fırsatını da elde ettik bu kitapla. Kitap son derece akıcı, sürükleyici ve sade. Yazarın dili çok iyi. Betimlemeler, duygu aktarımları her şey çok güzel.

Hayatını madencilik yaparak geçiren Patron’un bir anda Zorba ile tanışmasını anlatıyor. Bol bol okuyan, belli kuralları olan ve atılım yapmaktan, riskten korkan bir patron ile tamamen rahat, kuralsız, kafasına göre yaşayan, özgür bir 60 Yaşındaki Zorba ile karşılaşması sonucu ne mi oluyor ?

Kitapta aldığım notlara göre konulardan bahsedeceğim. Kısa kısa geçeceğim konu çok fazla çünkü.
- Çalışmanın öneminden bahsediyor bu roman.
- Yaşlılığı bir engel olarak görmüyor aksine rahat yaşayın diyor.
- Kadınlar narindir diyor onlara çok dikkat edin kırmayın diyor. Bunu derken aynı zamanda kadınlar şeytandır diyor ve sizi tezatlığa itiyor; DÜŞÜNDÜRÜYOR.
- Azim ne demektir öğretiyor. Sonuna kadar gidin yarım bırakmayın diyor.
- Hayattan keyif alın dünü, yarını düşünmeyin ; anı yaşayın diyor.
- Müziği sevin diyor.
- Irkçılık yapmayın; insanları iyi ve kötü olarak ayırt edin diyor.
- Din konusunda katı olmayın derken; yine dinde baskıcılığı gösteriyor ve tezatlıkla yine bir düşünme alıyor.
- Buda, keşişlik nedir ?
- Ayrımcılığa karşı duruyor.
- Hayatın anlamını iş( çalışmak) , kadın, şarap olarak tanımlıyor.
- Okumakla öğrenilmez; gez, toz ve dene ancak bu şekilde öğrenebilirsin diyor.
- Santur nedir ? Öğretiyor. :=)
- Yaşlılık bir engel değil, ruhun genç olmasına bakıyor bu işler diyor.
- Dostluğu ders niteliğinde veriyor.
- Özgür yaşamanın ip ucunu veriyor.
- Özgürüm ben diyenler bu kitabı alıp baş ucu yapabilir diyor.
- Beklentisi olmadığı için kafada ne dert var ne tasa diyor.
- Sana seni sorgulatıyor.
- …..
Daha bir çok şey yazabilirim arkadaşlar. Hayata bakış açınıza yön verecek türden bir eser. Karakteri kesinlikle çok farklı. Zaten boşuna en iyi listelere girmemiş bu kitap. Kendini kanıtlamış bir eser. Hayatı nasıl yaşamayı öğütlerle anlatan, edebi dilde sizi tatmin edecek bu kitabı okumanızı tavsiye ediyorum. Sürçü lisan ettiysem affedin.
Hatırlatmak için birkaç alıntı paylaşıyorum. Lütfen okuyunuz….

Dipnot: Yukarda linki dinlediyseniz çalan enstürman SANTUR...


Bir zamanlar diyordum ki: Bu Türk'tür, bu Bulgar'dır ve bu Yunanlı'dır. Ben, vatan için öyle şeyler yaptım ki patron, tüylerin ürperir; adam kestim, çaldım, köyler yaktım, kadınların ırzına geçtim, evler yağma ettim... Neden? Çünkü bunlar Bulgar'mış, ya da bilmem neymiş... Şimdi kendi kendime sık sık şöyle diyorum. Hay kahrolasıca pis herif, hay yokolası aptal! Yani akıllandım, artık insanlara bakıp şöyle demekteyim : Bu iyi adamdır, şu kötü. İster Bulgar olsun, ister Rum, isterse Türk! Hepsi bir benim için. Şimdi, iyi mi, kötü mü, yalnız ona bakıyorum.
(Sayfa 257) “ AYRIMCILIK YAPMAYIN “

Bak sana bir söz söyleyeceğim; küçük olduğun için anlamayacaksın; büyüyünce anlarsın. Dinle oğlum: Tanrı'yı yedi kat gökler ve yedi kat yer almaz; ama insanın kalbi alır. Onun için, aklını başına topla Aleksi, hayır duam seninle olsun, dikkat et, hiçbir zaman insan yüreğini yaralama!
(Sayfa 313) “ KALP KIRMAYIN “

Çok uzun zamandır kitaplar hakkında görüşlerimi paylaşmıyorum. Zorba için yorum yapmasam "Aleksi Zorba"ya haksızlık etmiş olacağımı düşünüyorum. Daha kitabın başlarında Zorba'nın bahsi geçildiginde zihnimi alıp vicdanımı uçsuz bucaksız bir yerde sorguya çekecek kitabı bulduğumu tahmin etmiştim.
Zorba, özgürlüğün timsali ve kocaman ruhu olan bir insanlık abidesi...
Irkçı düşüncelerin, bağnaz toplumların, dar görüşlülerin, vatan sevgisiyle gözü dönmüş vatanseverlerin yüzünü kızartacak nitelikte bir başyapıt.

Tek kelimeyle kitap HARİKA .Hayatı sorgulamayı sevenlerin keyif alabileceği bir kitap olduğunu düşünüyorum.Kitaba ilk başladığım zaman cümleleri okuyorum işte bu diyorum ya hayran kaldım kitaba.Kesinlikle başucumda duracak bir kitap.
Kitapta vatan,savaş,din,Tanrı,kadın vs.kavramlar var.Zorba bunları kendi içinde sorguluyor ve hayatı anlamlandırmaya çalışıyor aslında her şeyin farkında ,kitabı okuduğunuz zaman umursamaz,hiçbir şeyi kafasına takmayan bir insan olarak gelebilir.Fakat o geçmişte biriktirdiği tecrübeleriyle kendine bir yol çizmeye adamış.Geçmişte yaptığı hatalar onu geliştirmiş ve yaptığı her şeyi düşünmüş ve tartmış yanlış olduğunun farkına varmış.Çünkü geçmişte o hayatı yaşamıyordu,hayatın kölesiydi.Şimdi özgür, santur mu çalmak istiyor çalar,eğer keyfi yoksa kimse ona zorla santur çalmaya ikna edemez.Çünkü o her şeyin,herkesin kölesi olmaktan vazgeçmiş.Zorba “An”denilen olguyu gerçekleştiriyor.Hayatı daha mutlu ve keyifli yapmanın peşinde.Bana biraz kişisel gelişim kitaplarına yakın geldi çünkü öğüt verici cümleler var.Hele Zorba'nın mektuplarını okumaktan büyük bir zevk aldım o kısımlar çok güzeldi.Zorba'nın mizahi yönü de kitaba ayrı bir keyif katmış.

Zorba,kadınları bazen eziyor,o kadar eziyor ki paramparça ediyor ,ama bazen de çok değerli olduklarını söylüyor.Burada da özellikle DUL kadınların toplumda geride kaldıklarını nasıl bir gözle baktıklarını,dul bir kadının namus uğruna vahşice öldürülmesi beni derinden etkiledi.”Vicdan”denen şeyin kadınlara ait gibi bakılması saçmalamanın doruğunda bir şeydi!

Zorba yaşamın,mutluluğun kılavuzu.

Zorba bizim kafamızdaki cesaret.Bir şeyleri kafamızda kurgularız fakat hayata karşı olan mesuliyetimiz yüzünden ya da millet ne der diye yapamadığımız şeyler yüzünden cesaretimizi dışarıya vuramayız fakat Zorba bunu başarıyor bizden de bunu yapmamızı istiyor.

Zorba İç sesimiz ama dışarından gelen sesler o kadar fazla ve kalabalık ki zorbayı duymakta güçlük çekiyoruz.Kulağımızı dış dünyadan bir çeksek zorbayı duyabiliriz.

Kitap güzel,etkili mesajlar veriyor.Kesinlikle tavsiye ediyorum.
Keyifli okumalar dilerim.

Sevgi ve saygı duyduğum bir dostumdan pdf formatını edinip okuduğum Zorba’ yı, kitap kapağı tasarımsal, baskı vb gibi teknik yönleri şu anda beni fazlaca ilgilendirmiyor açıkçası, umurumda değil. Amma elbette ki Zorba’ yı anlatmadan da olmaz. Zira kitaptır O!

Zorba, Aleksi Zorba. Kendine bunak süsü yüklemiş, yılların yükü sırtında, aslında derin bir derya olan ve içinde bir çok duygu barındıran, bunları bastırmak için kendisiyle mücadele etmeye çalışan, tabiri caizse feleğin çemberinden atlamış, kaşarlanmış bir karakterdir O.

Kimi zaman, bastırmayı beceremediği -ki çoğu zaman- aslında isyanlarıyla, çelişkileriyle dolu bir psikolojik haykırışlar silsilesi içeriyor. İsyanları var; kendine, hayata, doğaya, kadere, dostlarına ya da dost yüzlü gördüklerine, bildiklerine, denizde ki balığa belki, inceden inceye. Bu isyanlarının sonucu değil midir ki parmağından olması hani, öyle olmasını gözünün karalığı sandığımız.

Tüm bunların yanı sıra, bir boş vermişlik, umursamazlık havası sezinlersiniz, her şeyi kolay çözebileceği hissini veren Zorba’ da. Aynı zamanda, içindeki yaşamış olduğu karmaşık duyguların, korkularının eseridir, kendini güçlü gösterme çabası, meydan okuyuşları.

Ama nerede, ne yapması gerektiğini de iyi bilir, zira feleğin çemberinden atlamışlığı boşa değildir. Hayat onu tecrübeler ile boğmuş, esir etmiştir kendine. Esaretten kurtulmak istemesi kendiyle kavgalarını doğurmuştur, yanardağ misali; ara ara lav püskürten üzerimize. Kavgaları vardır, isyanları gibi, tıpkı -aslında yere göğe sığdıramadığı- aşkı gibi, bir türlü ulaşamadığı kendinden bile sakladığı, dışa vuramadığı, belkide kaçışlarıdır.

Siyah üzüm salkımı ile bile kavgası boşa değildir, kırmaktan kaçınmanın eseridir başkalarına haykırışları. O’ na dır tüm bunlar. Kart tavuğun suyunun lezzetli olması, neyi açıklar dersiniz, kinini mi yoksa melankolisini mi? Hangisini? Belki de yüzleşemedikleri olabilir mi, ne dersiniz?

Yaralıdır Zorba aslında, yaralıdır. Hem de büyük, hem de derin, hem de içten içe ve kanayan ve acıyan. Santur ile dostluğu ve dertleşmesidir bir yandan, kendine dert ortağı yapması bundan olmalı, çoğumuzun bir şeyleri ya da birilerini dost edinip, dert ortağı yaptığımız gibi. Baksanıza, ona nasılda narin davranıyor, bir kadına davranışın hassasiyetini gizleyemiyor. Çünkü dostudur o. Çünkü sır vermez o, dili notalar olsa da, konuşturmamak kendi elindedir. Kanayan, acı veren ama bunu kendinden bile saklayan yarasının ilacıdır kendince.

Yaralıdır Zorba, bundandır ruh halinde ki karmaşası; isyanları, kavgaları, endişe ve korkuları. İncedir, narindir, kırılgandır özde. İçi ile dışı arasında ki bir çelişkidir mütemadiyen. Çok görmeyin bunu Zorba’ ya, her yaralının ete kemiğe bürünmüş bir özetidir bu. Yaralı ve derin bir deryadır Zorba. Yaralı ve derin bir derya.

Çok etkilendiğim, alıntılarda da paylaşılan bölüm,

"« Komşumuz ihtiyar bir Türk olan Hüseyin Ağa çok yoksuldu, hanımı, çocukları da yoktu. Akşam eve geldi mi, avluda diğer ihtiyarlarla oturur, çorap örerdi. Ermiş bir adamdı Hüseyin Ağa. Bir gün beni dizlerine aldı; hayır duası eder gibi elini başıma koydu; 'Aleksi' dedi, 'Bak sana bir şey söyleyeceğim, küçük olduğun için anlamayacaksın, büyüyünce anlarsın. Dinle oğlum, Tanrı' yı yedi kat gökler ve yedi kat yerler almaz; ama insanın kalbi alır, onun için aklını başına topla Aleksi, hiçbir zaman insan yüreğini yaralama.' »

Kazancakis, hayatında bir işçi olarak tanıdığı Aleksi Zorba'nın romanını, roman içinde roman gibi yazmış. 1957'de bir oyla Nobel Edebiyat Ödülü'nü kaçıran Kazancakis'e oyumu veriyorum. Gerçekten karakteri çok güzel işlemiş.
Yazar, romanda anlatıcı olarak Aleksi Zorba ile Girit'te maden işletmek için işçi aradığı sırada tanışır ve sonrasında onunla yaşadığı zamanları anlatır..
Mezar taşına, "Hiçbir şey ummuyorum, hiçbir şeyden korkmuyorum, özgürüm." yazdıran Kazancakis, okunmaya değer...

Genel olarak bakıldığında samimi bir dille yazılmış. Derin sorgulamaların olduğu ve edebi dilin birçok okuru tatmin edeceği. Kurgu kısımda bazı noktaları biraz bulanık bıraksa da(Bence) genel olarak tatmin edeceği. Erkek okurların kitabın içerisine daha kolay girebileceği ama kadın okurların bazı noktalarda ön yargı oluşturmazsa erkekler hakkında ilginç bir gözlemde bulabileceği okunması gereken kitaplardan biri. Özel olarak Zorba, kitaplardaki sevdiğim karakterler listesinde ilk ona girecek karakterlerden biridir artık kendisi(Kafamda belirli bir sıralama yok baştan söyleyeyim. :D). Sevincini, üzüntüsünü, coşkusunu, sevgisini, öfkesini, ve kısaca hayatını büyük içtenlikle yaşamış bir karakter zorba. Yaptığı her işi hakkıyla yapan genç ruhlu ihtiyar zamanını tanırsınız ilk başta kitapta ve ilerledikçe gençliğindeki pişmanlıklarını, ilginç prensiplerini, kadına verdiği değeri(Bazı kısımlar ters anlaşılabilir kadınlar için ama bence gerçekten değer veriyor Zorba.), santurunun neden bu kadar değerli olduğunu, raks oyunun Zorba için değerini konuları öğreneceksiniz. Hayatının zorlu yollarından geçerken edindiği deneyimi anlatacak sizi Zorba. Farklı bakış açılarını kazanacaksınız okuduğunuzda.
Kitaba puanlamada 8 vermemin nedenine gelince patronu bence yüzeysel bırakması ve bazı kısımlarda biraz üstün körü geçtiği hissi oluşturması.

Merhaba, Aleksi Zorba. Biliyor musun, seninle ilgili kitap yazılmış, işte orada seni tanıdım. Zaman zaman güldüm sana, zaman zaman seninle birlikte güldüm, bazen de çok kızdım, belki de nefret ettim senden, ama asla kayıtsız kalmadım ve yargılamadım seni. ... Hatasız kul olmazmış ... Patronunu pek sevemedim, ama seninle ilgili çok güzel şeyler söylemiş, en son söylediği şu idi: ''Bizim, fethetmek için yıllarca, büyük yorgunluklar harcadığımız manevî doruklara o, yaratıcı birkaç sözle ulaşıyordu ve biz diyorduk ki; Zorba büyük ruhtur.'' Hoşça kal Aleksi Zorba.