Kendisini gayet yakından tanımak fırsatını bulmuş olan Fransız Büyük Elçisi Kont de Chambrun, yukarıda bahsettiğimiz hatıratında, O'nun hakkındaki kanaatlerini yer yer şöyle açıklamaktadır:
Mustafa Kemal: hükümdar, diktatör, halife ve daha birçok şeyler olabilirdi, fakat büyük adam olmak için O'nun parlak unvanlara ihtiyacı yoktu. Hazırladığı ve kendi ölçüsüne göre kurduğu bir Cumhuriyetin Reisi olduktan sonra çizdiği medeniyet yolunda yürümeye başladı. Kendisi, şüphesiz, tahta çıkabilirdi. Fakat basireti buna mani oldu. Kibirsizdi: gösterişi sevmez, övünmesini bilmezdi. Her gün biraz daha filozoflaşıyor, halk arasında kıymeti artıyordu.
Milletin sevgisi ile Cumhurbaşkanlığına getirilip kılıcını astığı, üniformasını çıkardığı günden beri sözlerine sadık kalmıştı. Şeritsiz, sırmasız olan bu haki üniformayı, askerleri, kim bilir, kaç defa ilk hatlarda görmüşlerdi. Şimdi O, kuvvetlerini Türk Milletinin inkişafına hasretmişti; ne orijinal adam?
İhtiraslarını tahdit etmesini biliyor, hayatı bir rekabet muvazenesi sayesinde, devam eden yorgun bir memleketi, milletler cemiyetinde aza olan canlı bir devlet haline getirmişti.
Sayfa 59 - Yapı Kredi Yayınları, 11.Baskı, Şubat 2022Kitabı okudu
Biraz uzun ama son zamanlarda ülkenin halini özetleyen bir alıntı
- ...ormanın serinliğini, kırların dinginliğini severim bilirsin; beni çoğu kez romantik olmakla suçlamışsındır. Ömrümde siyasetin lafını bile duymak istemiyordum ama siyaset beni kovuyor.
- Peki hangi partiyi tutuyorsun?
- Hiçbirini, zaten bu yüzden huzurum kaçtı. Benim bütün siyasetim şu: Müzik, resim severim; iyi bir kitap benim için çok
Sayfa 278 - Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları (*Honore Gabriel Riquetti de Mirabeau, Fransız yazar ve politikacı. Bu devrimci konuşmacı daha sonra kraldan para yardımı almıştır.)Kitabı okudu
"Rahat görünmeye çalıştığı zamanlarda bile bu görünüşünün altında kuşkulu, güvensiz ve karanlık iç dünyasının katılığı olduğunu sanıyorum. İlk bakışta insanlara hemen inanıveren, söylenen sözlerin gerçekliğinden kuşkusu olmayan bir genç izlenimi bırakırdı. Fakat, kendisinde, gerçeklere karşı dalgın duran bu yanı iyi bildiği için, kimsenin aklına gelmeyen yersiz ve gerçek dışı kuşkulara kapılırdı. Öylesine söylenmiş sözlerin altında gizli anlamlar arar, kimsenin onunla ilgilenmediği bir sırada kendisiyle alay edildiği endişesine kapılarak azap çekerdi. Bir söz yüzünden gecelerce uyuyamaz, huzursuzluk içinde kıvranırdı. Bana geldiği sabahlar bile, uzun süre, beni rahatsız etmiş olduğunu düşünerek elini kolunu nereye koyacağını bilemezdi. Sezdirmemeye çalışarak yüzümü inceler, davranışlarımda sıkıntıya benzer bir şeyler arardı. Endişeleri dağıldıktan sonra da kendisiyle alay eder, 'İçimdeki Kont Draculaları gün ışığına çıkarayım da toz olsunlar. Sayın kont: Yarın gece gene beklerim.'
Sayfa 373 - Esat, Selim hakkındaKitabı yarım bıraktı
"Maximilien," dedi Kont, "kaybettiğimiz dostlarımızın ruhları toprağın içinde dinlenmiyor, onlar yüreğimize gömüldüler ve her zaman onların yanında olmamız için böyle olmasını Tanrı istedi. Benim bana daima böyle eşlik eden iki dostum vardır: Biri yaşamın, diğeri ise aklımın bana verdikleri. İkisinin ruhu da içimde yaşar.
Sayfa 1455Kitabı okudu
Kont bencilliğin o buruk hazzına sahipti,
yalnız başına, yatağının etrafında yapmacık kederlerin sıkıntısını yaşamadan ölmek istiyordu
Sayfa 3Kitabı okudu
