Felsefede buna “ontolojik delil” adı verilir. Kâinatın ve insanın varlığı Tanrı'nın varlığına bir delildir; kitaba ihtiyaç yoktur.
Tanrı'ya ve kâinata bu bakış tarzı “yeni aydın tipi”ni eskilerden ayırır. Tanzimat'tan sonraki Türk edebiyatında Ziya Paşa ve Abdülhak Hâmid, şiirlerinde Tanrıya temâşâ yoluyla ulaşırlar.