Nedenler ile sonuçları birbirine karıştırma yanılgısı.
Nedenleri, sonuçlarla karıştırmaktan daha tehlikeli bir şey yoktur. Ben bunu, aklın kendinde var olan yozlaşma biçimi olarak tanımlıyorum. Bununla birlikte bu yanılgı, biz insanlar arasında kutsanmıştır ve “din”, “ahlak” adını almıştır. Din ve ahlak tarafından geliştirilen her formül, bünyesinde bunu barındırır; papazlar ve ahlâkçı yargıçlar, aklın bu yozlaşmasının yazarlarıdır. Burada bir örnek vereyim. Uzun ve mutlu bir hayatın, hatta erdemli bir hayatın bile formülünü sunan meşhur İtalyan yazar Cornaro’nun diyet kitabını herkes bilir. (Uzun yaşamanın sırrının, metabolizmayı yavaşlatacak kadar az yemek yemek olduğunu ortaya atan İtalyan yazar.) Pek az kitap bu kadar çok okunmuştur; şimdilerde bile bu kitap, her yıl binlerce baskı yapmaktadır. Pek az kitap (Kutsal kitapları hariç sayarsak) iyi niyetli bir merakın sonucu olarak yazılan bu kitaptan daha az zarar vermiş, insanların ömürlerini daha çok kısaltmıştır. Bunun nedeni: “nedenlerle sonuçları” karıştırmasıdır. İtalyan yazar, geliştirdiği diyet formülünü, uzun yaşamanın nedeni olarak görüyordu: Oysa, uzun yaşamanın ön şartı olan olağanüstü yavaş çalışan bir metabolizma, az yemek ve tüketmek, yazarın diyetinin nedeniydi. Bu diyeti uygulayan kişi, istediği kadar çok ya da az yemekte serbest değildi; onun tutumluluğu, “özgür irade” eylemi değildi: Fazla yediğinde hastalanıyordu. Ancak bu türden zayıf biri ollmayan bir kişi, böyle yaptığında hiç de iyi yapmıyordu. Bu formül, aynı hastalığa sahip kişiler için geçerliydi sadece.
Bir yazar, kişiliğini bulamayan, kendisini aşmak ve gerçekleştirmek konusunda özgürlüğe sahip olmayan, otomatlaşmış insanların sevemeyeceklerini, ancak bir sevgi yanılgısı içinde olacaklarını ifade ediyor. Uygar toplumun insanları çocuklarını, anne ve babalarını bile gerçek manada sevmiyorlar. Karı-kocalar da birbirlerini sevmiyorlar. Ancak anamalcı çıkarların sıkı denetiminde ve uyumlu kişiler olmaları için gördükleri eğitimin tesirinde kalarak birbirlerine karşı görevlerini yapıyorlar.
Sayfa 179Kitabı okudu
Putların AlacakaranlığıFriedrich Nietzsche · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 20216,3bin okunma