İnsan Denilen Muamma
Nietzsche ile Dostoyevski arasındaki farkları bazen ben de düşünürüm. Dostoyevski'nin inançlı olduğu iddia ediliyor, ben buna pek katılmıyorum. Dostoyevski'nin inançsız ama inanmaya çalışan bir insan olduğunu, bunu başaramadığı için de acı çektiğini düşünüyorum. Fırtınalı doğasının onu inancın güvenli ve sıcak kollarına özlem duymak zorunda bıraktığını düşünüyorum. Ama inanç insanın sadece istemesiyle ulaşabileceği bir şey değil. Akıl kalbe ayak direyebiliyor. Dostoyevski'nin inanmaya çalışan bir inançsız olduğunu, kendisine en benzeyen karakterlerden biri olan Şatov'un, tanrıya inanıp inanmadığı sorulduğunda, "inanacağım" diye cevap vermesinde bile hissedilebiliyor. Ya da aynı şey, Dostoyevski'nin, Ivan, Stavrogin gibi inançsız karakterlerini son derece inandırıcı, derin ve karmaşık, Alyoşa gibi inançlı karakterlerini ise çok daha yüzeysel ve neredeyse sembolik kurmasından da anlaşılabilir.
Sayfa 190 - Norgunk YayıncılıkKitabı okudu
Dostoyevski'nin Ecinniler romanında yer alan, Stavrogun
ile Şatov arasındaki konuşma yeniden akla geliyor:
"Yalnızca sizin Tanrı'ya inanıp inanmadığınızı öğrenmek istiyorum."
N ikolay Vsevolodoviç onu sert bir ifadeyle süzmektedir.
"Ben Rusya'ya ve onun iman gücüne inanıyorum . . . lsa'nın bedenine
inanıyorum. İsa'nın Rusya'da yeniden doğacağına inanıyorum . . . inanıyorum,"
diye kekeledi Satov, heyecanla.
" Peki ya Tanrı'ya? Tanrı'ya inanıyor musunuz?"
"Ben, Tanrı'ya . . . inanacağım."
Sayfa 31 - Agora kitaplığı, 2007Kitabı okudu
Herşeye rağmen..
— Şeytan alsın sersemin merakını! Şatov, hey, bu dünyada yaşamak hoş şey be, anlıyor musun?
İSTANBUL 1958 - MİLLÎ EĞÎTÎM BASIMEVİKitabı okudu
- Sayın mühendis Şatov dedi. Kürt insanın öcünü yerde bırakmadığı ve onu mutlaka aldığı doğrudur. Ancak birileri içtenlik doğru bir adım atarsa,kanlı bıçaklı bile olsalar o kişiye dokunmazlar.
Şu dünyada yaşamak güzel şey be şatov!
Salı günü gidip kapısını çaldım. Kimse ses vermedi ama kuşku götürmez bir takım verilere dayanarak içeride olduğundan
emindim; bu yüzden bir kez daha çaldım kapıyı. Bunun üzerine hoplayıp kalktı, sanırım yataktaydı, iri adımlarla kapıya yaklaştı ve avazı çıktığı kadar “Şatov evde değil!” diye bağırdı. Ben de geri döndüm.
Sayfa 262Kitabı yarım bıraktı
Ecinniler romanında Şatov, birbirine içierini dökmeden önce, Stavrogin'e şöyle demektedir: "Biz iki varlık olarak dünya da son defa biribirimizle ... bir ölçüsüzlük içinde karşılaştık. Bırakın bu ses tonunu, insan gibi konuşun! Hiç olmazsa bir kez insani bir sesle konuşun." İnsanların yazgısını belirleyen tüm karşılaşmalar Dostoyevs ki'nin romanlarında hep "ölçüsüzlük içinde" ve "son defa" (bunalımın son dakikasında) gerçekleşmektedir. Yani: Karnaval ve gizemlilik-oyununun mekan ve zamanında.
Sayfa 133 - Pencere yayınları Ekim 1994Kitabı okudu
Dostoyevski'nin Ecinniler romanında yer alan, Stavrogun ile Şatov arasındaki konuşma yeniden akla geliyor:
"Yalnızca sizin Tanrı'ya inanıp inanmadığınızı öğrenmek istiyorum."
Nikolay Vsevolodoviç onu sert bir ifadeyle süzmektedir.
"Ben Rusya'ya ve onun iman gücüne inanıyorum... İsa'nın bedenine inanıyorum. İsa'nın Rusya'da yeniden doğacağına inanıyorum... inanıyorum," diye kekeledi Satov, heyecanla.
"Peki ya Tanrı'ya? Tanrı'ya inanıyor musunuz?" "Ben, Tanrı'ya... inanacağım."
Buna eklenecek başka ne var ki? Ruhsal iktidarsız diye tanımlayabileceğimiz günümüz insanının giderek en belirgin özelliği halini almaya başlayan karmaşık ruhsal yapısı, manevi yoksulluğu ve yetersizliği burada, nasıl da dahice bir ustalıkla tespit edilmiş!
Ecinniler romanında Şatov, Batı öykünmeciliğinin insanın izzetine halel getirdiğini ikrar eder: “Eskiden sadece bir uşağın oğluydum. Şimdi kendim uşak oldum, tıpkı sizin gibi. Bizim liberal Rus, her şeyden önce uşaktır; hep, ayakkabısının tozunu alacağı birisinin peşindedir.”
Sayfa 71Kitabı okudu
Trofimoviç’le Şatov arasında geçen bir diyalog daha da çarpıcıdır. Şatov “Rusya’ya, Rus Ortodoksluğuna ve İsa’nın vücuduna inanıyorum; onun yeniden gelişinin Rusya’da olacağına inanıyorum. İnanıyorum.” der. Trofimoviç’in “Tanrı’ya inanıyor musunuz?” sorusu üzerine Şatov “İna… nacağım.” diye kekeler. Ateist olduğunu anladığımız Şatov dahi Ortodoks’tur.
Sayfa 35Kitabı okudu
Absürdizm ve İntihar Üzerine Bir Camus Söyleşisi
Hayat anlamsızdır, Dünya boştur. Olaylar ve olgular arasında nesnel bir neden-sonuç ilişkisi yoktur, o hâlde insan neden yaşamalıdır? Türünün en önemli eserlerinden biri olan bu kitapta 
Albert Camus harika bir denemeyle insanın hayatın anlamsızlığına karşı direnişini ve bu direnişin mânâsız olmasına rağmen sürmesindeki absürdlüğü bize anlatıyor.
Camus ve Dostoyevski
Rus dünyasından bir Kirilov geçmiştir. Tanrının yaşamak için gerekli olduğuna inanan, lakin tanrının olmadığını bilen bir absürt örneğidir. "Bunun kendimizi öldürmemiz için yeterli bir neden olduğunu nasıl anlamıyorsun?" diye haykırır Kirilov. "Tanrı yoksa ben tanrıyım." der Kirilov, "Tanrı yoksa da ölmek gerekir." der. O zaman "Tanrı olmak için kendimi öldürmeliyim." der. Uzamsal özgürlüğün tanrısı vardır Kirilov'da. Her şeye hükmeder çünkü kendine hükmeder. Basit bir dava uğruna kendini öldürmekten geri durmaz çünkü insan absürtüdür o. Kendini mantıksal olarak öldürmüştür oysa. Şatov'un sevgisine kavuştuğunu duyunca sevinecek kadar insan, yaşamayacak kadar tanrıdır da. "Boyun eğmezliğimi, yeni ve korkunç özgürlüğümü kesinlemek için öldüreceğim kendimi." der Kirilov; ahlâksal açıdan Nietzsche'nin üst insanı olmuştur kendileri... Roman dünyasının en absürt karakterlerindendir.
Mert Yeğin
@di_angelo
·21 Aralık 2023 12:11
"Kirilov'un tabancası Rusya'da bir yerde patlamış, ama insanlar kör umutlarını sürdürmüşlerdir. İnsanlar “bunu” anlamamıştır."
Sayfa 127 - Can Yayınları, 46. BaskıKitabı okudu
—Ama Dostoyevski Bir Yazarın Günlüğü'nde bütünüyle açıklayıcı.
—Ama onun düşüncesinin büyüklüğü burada değil. O, yalnızca romancı olarak büyük bir düşünürdür. Bu şu demektir: O kahramanlarında olağanüstü zengin ve açığa çıkmamış zihinsel evrenler yaratmasını biliyor. Okuyucu onun kahramanlarında düşüncelerinin yannsımasını bulmaktan hoşlanıyor. Sözgelimi Şatov'da. Ama Dostoyevski bütün önlemleri almıştır. Şatov ortaya çıktığı ilk andan başlayarak oldukça acımasızca çizilmiştir: "Birdenbire kendini bir düşünceye kaptırdıktan sonra gözü başka bir şey görmeyen Rus idealistlerinden biriydi. Bunlar bu düşünceden hiçbir zaman kopamazlar. Tutkuyla bağlanırlar ona ve daha sonraki tüm yaşamları kendilerini ezen bir taşın altındaki koma yaşamıdır." Dostoyevski Şatov'da kendi düşüncelerini yansıtıyor ama bunlar hemen göreceleştiriliyor. Dostoyevski'de de kural geçerli: Bir kez romanın içine girdi mi düşünme biçiminin özü değişir; dogmatik bir düşünce varsayımsal olur. Roman denemesine girişen filozofların gözünden kaçıyor bu: Tek istisna Diderot ve hayranlık verici yapıtı Kaderci Jacques ile Efendisi. Bu ciddi ansiklopedici, romana geçtikten sonra oyun oynayan bir düşünür oluyor. Romanın tek bir tümcesi ciddi değil. Baştan sona oyun. Bu nedenle Fransa'da bu romanın gerçek değerini bulamaması ayıplanacak boyutlara varmıştır. Aslında bu kitap Fransa'nın yitirdigi ve yeniden bulmak istemedigi her şeyi biraraya getiriyor. Bugün düşünceler yapıtlara yeğleniyor. Kaderci Jacques ile Efendisi düşünce diliyle çevrilemez.
