"Biz Türkler çok çok tuhaf adamlarız."
- Besim Atalay
"Yazar ve Milletvekili Besim Atalay bir öğretmenle dil konusunda münakaşaya tutuşmuş, Ulus Gazetesi'nde ağır cevaplarla adamı müşkül mevkiye koyuyordu. Atatürk,
- Atalay, dedi, doğru yanlış herkes fikrini ortaya atmalıdır ki, hakikat meydana çıksın. Böyle kırıcı münakaşa istemem."
Besim Atalay diyor ki...
Yoktur efendiler, ben sizi temin ederim. Ezber gidiyordu, dinî terbiye demek, çocukların ruhunda, hissinde din terbiyesini, din hissiyatını yaşatmak demektir. Kuru kuru ezberletmek hiç bir vakit din terbiyesini temin edemezdi.
"Tekalif-i Milliye uygulamalarından yakınanlar arasında, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa Hazretleri'ne çok yakın olan Besim Atalay gibi kişiler de vardır:"O günün Anadolu'sunda, tarımsal ekonominin itici gücü insan ve hayvan emeğiydi. Savaş nedeniyle erkeklerin silah altına alınması ve Tekalif-i Milliye Komisyonları'nın da askeri taşımacılığı sağlamak için halktan öküz toplamış olması, ister istemez tarımı etkilemişti. Bunu göz önünde tutan Besim Atalay Bey (Kütahya), halktan alınan bu öküzlerin her gün öldüğünü belirterek, askerin elindeki bakımsız öküzlerin bedelsiz olarak köylülere verilmesini önermiştir. ( .. )Besim Atalay Bey, 'Öküzlerin gözümüzün önünde ölmelerini engelleyemeyen bizler, acaba dünyada hangi devrimi yapacağız?' diye sormuş ve öküzlerin ölümünü engelleyemeyen bir yönetimin daha büyük dertlere çare bulamayacağı görüşünü savunmuştur."
Bu soruya yazımızın başında Azerbaycanlı spikerin kendisini takip edenlere söylediği şu veciz cümlelerle cevap verelim: "Yer O'nun, gög O'nun; Allah (c.c.), özü bilir."
Kaynaklar: Ergün Veren, Anadolu Halk Takvimi, İstanbul,
2019; Ömer Kırmızı, Efsanelerin İcra Bağlamı ve İşlevleri/ Şanlıurfa Efsaneleri, Çanakkale, 2021; Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lûgati't-Türk, (Çev. Besim Atalay), Ankara, 2018; Aysun Vural, Alanya Halk Takvimi, Takvimsel Uygulamalar ve Halk Meteorolojisi, Akdeniz Üniversitesi, YL. Tezi, Antalya, 2020.
ÂYİN/ oyun kelime ilişkisi
Hemen bütün sözlüklerimizde Farsça olarak gösterildiği halde bu dilde anlam olmayan 'âyin' kelimesi, ünlü dil uzmani Besim Atalay'a (1882 -1965) göre dini tören' anlamındaki Türkçe 'oyun' kelimesinin Farsçalaşmişidır
Sayfa 110Kitabı okudu
Mustafa Kemal, İstiklâl Harbi süresince belirli alanlara münhasır kalan Türkçülüğü tedricen öne çıkartacak, askeri zafer sonrasında ise egemen ideoloji haline getirecektir. Resmi organın yayın siyaseti de bu gelişmeyi yansıtmaktadır. Başlangıçta nadir görülen, Müslüman milliyetçisi analizler denizinde adacıklar halinde kalan Türklük vurguları,” tedricen ivme kazanmış; Besim Atalay ve İzzet Ulvi (Aykurt)'un Ergenekon efsanesi, Orhun yazıtları, eski Türk topluluklarında kadının sosyal konumu, Türklerin İslâmiyet öncesi dinleri benzeri konulardaki yazıları,* Rıza Nur'un Cahun'a atıflar yapan değerlendirmeleri,* Tunalı Hilmi'nin marşları, süreç içinde gazeteyi Türkçü bir iletişim aracına dönüştürmüştür.
Sayfa 524Kitabı okudu
Türkler Müslüman olduktan sonra da İslam'ın kutsal kitabı Kur'an'ı anlamak istemişler ve bu nedenle Kur'an'ı Türkçeye çevirmişlerdir
Anadolu'da ilk kuran tercümeleri beylikler döneminde yapılmıştır Örneğin ilk Kur'an tercümelerinden biri Türkçeye büyük önem veren Türkçe yeniden devlet dili haline getiren Karamanoğlu Mehmet(öl.1277) Bey dönemi(1261-1277) Konya'da yapılmıştır.Besim Atalay'ın verdiği bilgiye göre bu tercümelerden biri Konya Sadrettin Konevi türbesindedir
Sayfa 167 - Halk KitapeviKitabı okudu
Sözlük Hazırlama
“Sözlük yazarlığı Türkler arasında çok eski yıllarda başlamıştır. Kaşgarlı Mahmut’un yazmış olduğu ‘Dîvânu Lugâti’t-Türk’, bunun için örnek olarak verilebilir. Eser, 1072 tarihini taşır. Türk Dil Kurumunda Besim Atalay tarafından yeni harflerle yayımlanmış olan bu eser, son olarak A. Bican Ercilasun - Ziyat Akkoyunlu tarafından ekleme ve düzeltmelerle ‘Kaşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti’t-Türk’ adıyla yeniden hazırlanmış ve Türk Dil Kurumunca yayımlanmıştır.” (s. 135)
“Bir Kıpçak eseri olan ve XIII. yüzyılda Latin harfleri kullanılarak yazılmış ‘Codeks Cumanikus’ adlı eser de Kuman Türkçesinin söz varlığını içine alır.”
(s. 136)
“Anadolu’da, Mısır’da Türklerin yazmış oldukları sözlükleri XVIII. yüzyılda Mehmet Esad Efendi’nin yazdığı ‘Lehcetü’l-Lugât-ı Osmanî’ takip eder. Ahmet Vefik Paşa’nın ‘Lehce-i Osmanî’ 1876 yılında tamamlanmıştır. 1900’de Şemsettin Sami’nin ‘Kamus-ı Türkî’ adlı eseri, öncekilerinden daha çok geliştirilmiş; teknik olarak farklı bir çalışma olup adında ‘Türk’ kelimesinin bulunması anlamlıdır.” (s. 136)
Türk Dil Kurumu YayınlarıKitabı okudu
İlk teşebbüsü Besim Atalay yapmış. Maarif Vekili Saffet Arıkan’a gidip beni övmüş, yeniden resmi bir liseye alınmam için onu razı etmiş. Bunu Abdülkadir İnan’dan aldığım bir telgrafla öğrendim.
Abdülkadir İnan, Türkiyat Enstitüsünde benimle asistandı. Başkurt Türklerindendi. Çok iyi bir insan, kültürlü ve çalışkan bir arkadaştı. Sonra Dil Kurumuna uzman olarak alındı ve Ankara’da Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesine hakkıyla profesör oldu. Kütahya meb’usu olan Besim Atalay da Dil Kurumunda çalıştığı için Abdülkadir, işi ondan öğrenmiş, telgraf çekmişti.
Sayfa 31 - PDFKitabı okudu
-Başkasından ümit ve zafer bekleyenler, zafer yüzü göremezler. Ne yapacaksak, kendi kuvvet ve kudretimizle yapalım. Bir başkası bizim için tatlı canından vazgeçmez, bunu bilmemiz lâzımdır. Biz, Enver Paşa seferberliğinde bunun pek acı örneklerini gördük. Şeyhülislâm Efendi, fetva ile bütün İslâmları mukaddes cihada çağırıyordu. Kaç Müslüman memleketi, bu davete can attı? Bilâkis her tarafta bize en büyük fenalık yapanlar, Müslüman sömürgelerden toplanmış olan renkli renksiz bir sürü kimselerdi. Bu dava, millet davasıdır. Ümit ederim ki, istisnasız her arkadaş bu davayı candan kabul etmiş olurlar. Biz atalar huzuruna,kara yüzle gitmektense, kanlı gömlekle gitmeyi tercih ederiz, diyordum.
Besim ATALAY
Sayfa 99 - Ebabil YayınlarıKitabı okudu
Umay:
Orhun yazılarında bir arı tanrı. Altay Türklerinin inanmalarına göre çocukları ve hayvan yavrularını koruyan arı kadın tanrılardan biri imiş.
Sayfa 238Kitabı okudu
Mete:
Doğu Türklerinin Hiyung Nuların hanlarındandır. Bunun gününde Türkler iyi yaşamışlar, gönçlük görmüşlerdir.* Japon Denizi’nden, Kore’den, İtil boylarına dek bütün Turan illerine sözü geçermiş. Mete, Çinlileri de yıldırmıştı. Düşünceli, doğrulu sever bir han imiş. Türk türesini kuran budur. Bunu Uğuz Han’la birleştirenler vardır.
Sayfa 175 - *en parlak zamanıdırKitabı okudu