Dengbejler
Geleneksel Kürt toplumunun ortak hafızası ve vicdanı dengbêjlerdi. Sözlü kültürün icracısı olan dengbêjler, milletin hafızasını aktaran bellek
konumundaydılar ve toplumsal hayatta gerekli olan bilgiyi dağıtan ve aktaran konumunda olup, sosyal ve siyasi ihtiyaca göre tiplere ayrılarak kültürün, yayılımı ve sürekliliğini sağlama noktasında işlevler üstlenmişlerdi.
Sayfa 45Kitabı okudu
“İnsan dilencisini yalnız dengbejler bilirler. Ben kavalcıyım, dengbej değilim.”
Sayfa 28Kitabı okudu
Ruhsuz
Senin yokluğunda kitaplarıma daha da sıkı sarılıyorum.Evlat gibi kokluyorum,basıyorum bağrıma sevgilim. Öyle bedbaht bir karanlığın ortasındayım ki ışığım ,aydınlığım onlar .Gece tüm karanlığıyla üzerime çökerken bir evin ana direği gibi sağlam ve dik ayakta tutuyorlar. Sıcak sevgilinin koynunda derin ve kendinden emin rüyaların içinde olmanın hoşluğunu tahmin etmek zor olmasa gerek. Kıvrak belli ince belli bir dilberin , kaleminden dökülen kan benim yüreğime sıçrıyor! Uğultuların göğe yükseldiği şu saatlerde varlık esamem okunmaz ! Kahredici bir gerçeklik gelir oturur dizimin dibinde dibine. Sıvazlarım başını , kumral tellerin arasında gezinir kalem tutmaktan yorulmuş parmaklarım. Acı ve mahsuntur üzerine inen . Sen sevgilim .. birde sen. . Sahi sen memleketim kadar soğuksun şimdi ,memleketim kadar derin uykulardasın , sen memleketim kadar ısıtıyorsun kendi ülkeni , sen memletim kadar , derin , heybetli , gri sen memleketim kadarsın sevgili .. Uyan uyanmalısın sevgilim benim uykusuzluğa secde ettiğim gecelere sen uyanmalısın ,(an)malısın ,sen burda olmalısın tamda şuramda yanıbaşımda kitapların arasında ,bir kahve fincanında ,kahverengi bir çarşafta ,kahverengi birgecede ,kahverengi bir çift gözde olmalısn sevgilim. Yanımı yöremi daraltan ,darmadağınlığım toplanır sen gelince ,ışıldar göz bebeklerim heves dolu hayallerim gerçeğe bir çelme atıp , var olur. Uyan sevgilim. . Derin sessizliğinden uyan , yoksa dengbejler çalan ruhum asılı kalacak İsa’nın çarmıhında ..
BULAMADIM
İçim bir savaş sonrasında yağmalanan ve yakılan eski bir medeniyet gibi. Kim bilir daha önce kaç kişi içinin hezeyanlarını bu cümlelerle anlattı? Ordunun en acımasız komutanları basıp geçiyor üzerimden ve çiğneyip yakıyor, ellerimle usul usul okşayıp sakındığım bütün benliğimi. Tam hiçbir şeyin düzelmeyeceğine ve iyi olmayacağına inandığım o noktadayım. Şehrin ve içimin bütün uluları ağlıyor. Adım başı ağıtlar yankılanıyor dışa ve değdiği yeri yerle yeksan ediyor.. Ardarda kaç sigara yakıyorum bilmiyorum. Uzun zamandır kaçtığım yazma korkusu beni bir otobüs durağında yakalıyor ve sıkıştırıyor köşeye bu sefer. Her yerden kaçmak isteyen çocukluğumu hatırlatıyor bana. Aynı zamanda bu günümü bütün çıplaklığıyla. Hiç mi geçmez ve değişmez bir insanda nerede değilse orada iyi olacağı hissi. Nerede değilse oraya ait olduğu düşüncesi. Tam burada zihnimde #Şakiro nun gençliğimde ve şimdi dahi hiç anlamadığım bir uzun havası çalıyor. Ne çok şey biliyor bazı #dengbejler hakkımızda. İflah olmaz bir pesimist ya da romantik değilim. Belki iflah olmaz ve adapte olmaz bir insanım dünyanın karanlık yüzüne. Vitrinlerden kuyulara, insanlardan suya, seslerden karanlığa kaçan bir insan sadece. Dönüşürken yoruluyorum ve düşüyorum kuyuma. Ben artık yarına benzemek değil dünde kalmak istiyorum. Ben artık Şakironun çok geçmişte kalan bir stranı olmak istiyorum.
Dengbejlik; Kürt geleneğin sessiz tarihidir. Geçmişte bugüne değin yaşanan zorlukların sözlü tarih görevini görüyor dengbejler. Onun için nerde bir dengbej sesini duysanız durup dinleyin anlamasanız bile duyguları hissedeceksiniz emin olun. Size yitik toprakların sesiyle gelen dengbejlerin avazı ile iyi geceler diliyorum...
okullardaki başarılarım ve biraz da yazarlığa hevesim şurdan geliyordur: Ailemiz küçük çapta bir toprak ağası durumundaydı. Toprak ağalarının mali kaynakları bir nevi aile vakfı gibidir. Atalarım ve babamdan sonra annem aynı ananeyi sürdürdü. Bizde oda dediğimiz bir nevi imaret ve kervansaray bileşimini andıran bir yer vardır. Bu odaya misafir edilen her yolcu, herhangi bir karşılık alınmaksızin gerekli ikram gösterilerek ağırlanırdı. Üstelik para ve eşya alan dengbejler, stranvan ve dervişler sık sık gelirdi. Bunlar, hikaye, destan ve Kürt folklorunun tüm şarkılarını söyler ve çalgılarım icra ederlerdi, llahiciler de yalnız kendilerince günah olmayan erbane defleri ve yanında xalîle dedikleri zilleri çalarak dini metinleri okurlardı. Kürt klasik şairlerinin divanlanndan kasideler söylerlerdi. Şimdi anlıyorum ki, bunların çoğu Melaye Cizîrî ve Feqiye Teyran divanlanlarından alınmaymış. Osmanlılar zamanında ve yeni kurulan Cumhuriyet devrinde Kürtlere yapılan tüm zulüm ve soykırımlar, idamlar ve sürgünlerde yaşanan acı olayları, şairlerin mersiye tarzında dile getirmeleriymiş bunlar.
Dengbejler, ses ve sözün ustalarıdır
Sayfa 27Kitabı okudu
Dengbejler (Ozanlar) Məllə (Mela/Molla) ile birlikte Ağa'nın yanında divanda yer alır(dı). Akşamları Ağa'nın divanında sohbet ortamında dengbejler dinlenir(di); taziye ortamında ise divan sohbetinin baş aktörü Mela'dır (Mela'ydı).
"Bu demektir ki bu benim yaptığım kılam dillere destan olacak. Dengbejler dilden dile aktarıp kıyamete kadar şehir şehir, köy köy dolaşarak söyleyecekler. Benim yüreğimden çıkan kılama her dengbej, dinleyenlerle birlikte, benim kılamıma güzellikler katarak söyleyecekler. Bir daha da savaş olmayacak. Benim destanımı duyanlar savaşı akıllarından geçirmeye bile utanacaklar. Çocuklar benim kılamımı uyumadan dinlediler. İşte dengbejlerin en büyük ölçüsü budur. Türklerin bir sözü var, çocuktan al haberi derler."
"Kürtlerin de bir sözü var: Zarık akılen."
"İşte ben çocuklara bu kadar güveniyorum. İçime bir özlem ateşi düştü ki, yüreğim çat diye ortasından çatlayacak."
Sayfa 261 - YKYKitabı okudu
kaç fotoğraf anlatabilir böyle bir anı
destanlar, söylenceler, içimde hep dengbejler çağıl çağıl
Sayfa 59Kitabı okudu
Bu"dedi" Ağrı dağının öfkesidir. Ağrı çok öfkelenmiş sonra da atalar Ağrının bu öfkesine türkü yakmışlar.
Öfkelenmiş de atalar onun üstüne bu destanı çıkarmışlar. Ben destanın yalnızca kaval dilincesini biliyorum. İnsan dilincesini yalnızca dengbejler bilir. Ben kavalcıyım dengbej değilim.
"Dengbejler Türkmenlerde de, Kürtlerde de kalabalığa başka söylerler, kendi kendilerine başka söylerler.
Sayfa 253 - Adam YayıncılıkKitabı okudu
