Sarıklı ihtilâlci Ali Suâvî'nin Türkçülük akımı.
Gobineau'nun fikirlerinden Osmanlı da bazı aydınlar da etkilenmişti. Örneğin Paris'te bulunup Fransızca neşriyat takip eden ve günümüz değerlerine göre eski Türk tarihi hakkında oldukça sığ eserler kaleme alan Ali Suvârî'nin (1838-1878) Türk medeniyeti hakkında kalem oynatırken; Türk ırkının dünyanın en eski medenî ırklardan biri olduğunu iddia ettmesinde Gobineau'nun bariz etkisi vardı. Bu Osmanlı aydını meşhur "Türk" makalesinde Türk ırkının tarih sahnesinde önemli roller oynadığını belirterek, Türklerin zihnî ve fikrî faaliyetleri üzerinde durdu. Ona göre; Türk ırkı askerî, medenî ve siyasî rolleri bakımından bütün ırklardan üstün ve eskiydi; dünya kültür tarihinde en büyük rolü Türkler oynamış ve özellikle İslâm kültürünü onlar meydana getirmişlerdi. Bu durum daha sorna haklı olarak Ali Suâvî'nin Türkiye'de Türkçülük akımını başlatanlar arasında sayılmasına sebep oldu.
Sarıklı İhtilalci
Tarihlerimize "sarıklı ihtilâlci" ünvanıyla geçen Ali Suavi, Kâğıtçı Hüseyin Ağa'nın oğludur. Çankırı'ya bağlı Çerkes kazâsının şimdi Mecidiye adıyla anılan eski Viranşehir nahiyesinin Çay köyünde dünyaya gelmiştir. İyi bir eğitim görmüş, medrese tahsilinden geçmiş, birçok Batı ve Doğu dilini öğrenmiş, bir İngilizle evlenmiştir. Başlangıçta Ziya Paşa ve Nâmık Kemal ile çok iyi arkadaşken, sonradan araları açılmıştır.
Başarılı bir edebiyatçı ve gazeteci olmasına rağmen, yazmakla yetinmemiş ve silaha sarılmıştır. Niyeti, Ayastefanos Anlaşması'nı iptal ettirmekti. Yeşilköy'e kadar sokulmuş Rus ordusuna karşı direnmek istiyordu. Bu düşüncesi milliyetçiliğe verilse bile, Çırağan Sarayı'nı bir sürü serseri ile basıp karışıklık çıkarmasını aynı duygularla izah etmek kolay olmasa gerektir.
20 Mayıs 1878 günüydü. O sıralar Ali Suavi 39 yaşında bulunuyordu. Etrafına topladığı göçmenlerden birkaç yüz kişiyle Sultan Murad'ın oturduğu (V. Murad) Çırağan Sarayı'nı bastı. Eski padişaha kadar ulaştı. Kolundan tutup çekti:
"Aman efendimiz, gel, bizi Moskoflardan kurtar!" dedi. O sırada odaya dalan Beşiktaş muhafızı Hasan Paşa, elindeki sopayı Ali Suavi'nin başına vurarak cansız yere serdi. Ama isyancılarla askerler arasında çatışma çıkmıştı. 25 kişi öldü. Bunun üzerine Sultan Abdülhamit, Sadrazam Mehmet Sâdık Paşa'yı azledip, Mütercim Rüştü Paşa'yı sadrazamlığa getirdi. (28 Mayıs 1878) Bu, Mütercim Rüştü Paşa'nın beşinci ve son sadrazamlığıdır. 4 Haziran 1878'de azledilmiştir.
Sayfa 95 - Ali Suavi'nin darbe teşebbüsüKitabı okudu
Çıkmasına Paris'te karar verilen Muhbir gazetesini, Sarıklı İhtilalci, Londra'da çıkarıyordu: Çünkü III.Napolyon'un Paris'i Sultan Aziz'in İstanbul'undan daha hür değildi.
Sayfa 56Kitabı okudu
Çok geçmeden Ali Suavi arkadaşlarıyla bozuştu . Koyu dindar ve hacı olan Ali Suavi, bir modern yazar tarafından liberal bir ilahiyatçı, bir diğeri tarafından da belki daha doğru olarak, sarıklı ihtilalci diye tanımlanmıştır. Namık Kemal ve Ziya da samimi ve sadık müslümandılar ; fakat onun İslami devletin ve hukukun yeniden ilyasını hareket noktası alan bir dini reform üzerindeki ısrarını ve Hristiyanlara hücumlarını desteklemeye eğilimli değildiler. Ali Suavi'nin tutkusu ve inatçılığı kısa sürede bozuşmaya yol açtı ve 1868'de Genç Osmanlılar kendi gazetelerini çıkardılar ; bunun ilk sayısı 29 Haziranda çıktı. Adı Hürriyet idi.
Sayfa 153Kitabı okudu
TÜRKİYE NASIL KALKINIR?
…
Almanya üzerine bir övgü de Birinci Dünya Savaşı’nda Almanlara tutsak düşüp Alman çiftliklerinde çalışan bir Rus erinden gelir:
- Almanlar her şeyi ne kadar iyi düzenlemişler, bir ekmek kırıntısını bile boş yere harcamıyorlar.
1763 yılında Berlin'e Türk elçisi olarak gelen Ahmet Resmi Efendi de Prusya Kralı Büyük
Sayfa 47 - Sel, 2. baskıKitabı okudu
Burada biraz soluklanalım. Çünkü daha Sarıklı Ihtilalci Ali Süavi'den de söz açacağız. Süavi, Türk Maarifi için şunları söyleyecektir:
"Maarif demek, birtakım eski terimlerin boş gürültüsünü bellemek sanılırsa sanatların gelişmesine olanak yoktur. Bunun gibi, maarif demek birtakım güzel sözler ve cümleler öğrenip bununla yeni rütbeler ve maaşlar almak sanılırsa ilerleme olmaz."
Ali Süavi (1839-1878) bundan bir yüzyıl önce Türkiye'nin çağdaş uygarlık seviyesine yükselmesi için çok geçerli konulara değinmiştir. Laiklik düşüncesini ortalara ilk savuran da odur.
Sayfa 52 - selKitabı okudu
Ali Suâvi, Avrupalı düşünürlerin o devirde gündemde olan görüşlerinin derin tesirinde kalmıştır. Özellikle Türkçülük konusunda toplumların gelişmesinde ve yıkılmasında din, ahlâk ve ekonominin değil de ırkın önemli bir faktör oldugunu söyleyen Arthur de Gobineau’nun ( 1816-1882) fikirleri onu yönlendirmiştir. Gobineau’nun tarihi ırkla anlatan
Sarıklı İhtilalci Ali Süavi
1870'lerde hilafetin dinde yeri olmadığını söylemek ve yazmak, yazıyı değiştirmenin şeriatla hiçbir ilgisi olmadığını iddia etmek, kitabına resim koyduğu için zındık diyenlere karşı peygamberin dahi resmi yapılabileceğini ortaya atmak, bütün şeriatçıları kapkara yobazlar olmakla suçlamak kolay bir şey değildi.
Sayfa 15Kitabı okudu
Biyografi kitapları (yine buluntu)
[yadi.sk/d/HYo538H_sR5AAQ](yadi.sk/d/HYo538H_sR5AAQ)
Abdulbaki Gölpınarlı - Müminlerin Emiri Hz.Ali
Abdülbaki Gölpınarlı,P.N.Boratav - Pir Sultan Abdal
Abdulhalik Bakır - Ali B.Ebî Talib(Hayatı,Kişiliği ve Faaliyetleri)
Abdülkadir Erdoğan - Fatih Devrinde İstanbulda Bir Türk Mütefekkiri Şeyh
1940’da yayımlanan Tanzimat isimli kocaman kitapta “Revolution Française” hem “Fransız İhtilali”, hem “Büyük İnkılap”tır (Tanzimat 1, Yüzüncü yıldönümü münasebetiyle, Maarif Vekaleti, İstanbul Matbaası, 1940). Ali Suavi gibi bir akıl hastası, kimine göre “sarıklı ihtilalci” (Mithat Cemal), kimine göre “baş veren inkılapçı”dır (Falih Rıfkı). Peyami Safa’nın “Türk İnkılabı” olarak çerçevelediği ıslahat hareketleri, Sabahattin Selek için “Anadolu İhtilali” dir. Yalnız Sebahattin Selek için mi? Medeni Kanun’un mucip sebepler layihasında “Türk İhtilali”nden söz edilir. Gerçi Mustafa Kemal inkılap kelimesini kullanır, ama tarif ettiği inkılap, ihtilalden başka bir şey değildir: “İnkılâp: 1- Mevcut köhne müesseseleri zorla değiştirmektir. 2- Türk milletinindir asırlarda geri bırakılmış olan müesseseleri yıkarak yerlerine milletin en yüksek medeni icaplara göre ilerlemesini sağlayacak yeni müesseseler koymuş olacaktır.” (Prof. A.İnan, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, s. 268) “ Kan ile yapılan inkılaplar muhkem olur...” Paşa’ya göre... “Kansız inkılâp ebedileştirilemez” (Söylev ve Demeçler, c. Il, 1923).
| Cemil Meriç
Mağaradakiler
Sayfa 129 - İletişim YayınlarıKitabı okudu
