İLBER ORTAYLI ÖNERİYOR:
GÖRÜLMESİ GEREKEN 20 ESER
Ortaylı, Türkiye’de evvela bu 20 eserin görülmesini öneriyor. Bunlar onun gözünde uğruna seyahat edilecek eserler:
1. Ayasofya (İstanbul; Bizans İmparatorluğu, 6’ncı yüzyıl, Miletoslu [Milet] İsidoros ile Trallesli [Aydın] Anthcmios)
2. Süleymaniye Camii (İstanbul; Osmanlı İmparatorluğu, 16’na
Sayfa 263Kitabı okudu
Ey sevgili! diye mırıldandı, Ey sevgili, ben ki aşkın şarabını Mecnun ile beraber içmişim; şimdi Mecnun bu dünyadan göçmüş, vuslata ermiş. Tek başıma kaldığım aşk dergâhında, dert deryasında beklerim saadete ermeyi... Ey sevgili, padişah sensin, bense aciz kulunum. Beni günahlar işlenen bu dünyada koydun, gittin. Sinemde açtığın yaralar kapanmaz. Yaşlı gönlüm günah ile dolmuş bir çöplükten öte nedir
Biri İstanbul'un doğusuna, diğeri batısına olmak üzere Mihrimah Sultan adına, yerlerini kendisi seçerek iki cami yapar Mimar Sinan. Nisan-mayıs aylarında, Beyazıt'ın yüksek yerlerinde sabah gün doğumunda ve akşam günbatımında camilere bakanlar için aşka dair bir belge aramak artık önemini yitirir. Tanık olanları hayrete düşürecek bir şekilde; güneş ile ay, tam bu camilerin arkasından yer değiştirirler. Farsça anlamı güneş ve aydır Mihrimah'ın. Hiç şüphe yok ki; yüzyıllarca güneş ve ay buralardan doğup battığı gibi dünya var oldukça aynısını yapmaya devam edecekler. Yani, siz yaşadıkça şahit olma şansına sahipsiniz bu yanda. Siz ister belge isteyin, isterseniz istemeyin, öte yanda.
Mimar Sinan'ın inşa ettiği iki cami Mihrimah'a olan imkansız aşkındandı. Edirne Kapı'daki caminin minaresinden güneş batarken Üsküdar' daki caminin minaresinden ay doğuyordu. Çünkü Mihri-mah "Güneş ile Ay" demekti...
Valide sultanların ya da padişah eşlerinin hatta daha genel konuşmak gerekirse herhangi bir Osmanlı kadınının da suretlerinin neye benzediği meçhul. Mimar Sinan-Mihrimah aşkı gibi fantastik hikâyelere inanmaya meyyal, zihni tarihî dizilerin Yeşilçamvari kötü hikâyeleriyle işgal edilmiş bizlerin bunu ilk başta algılaması biraz zor belki ama Osmanlı toplumunda kadın ile erkeğin alanı birbirinden net bir şekilde ayrılmıştı. Bunlara atfedilen mahremiyet öyle bir seviyedeydi ki, başkasının kadınları üzerine laf etmek bile ayıp sayılırdı. Böyle bir ortamda Osmanlı kadınlarının resminin yapılması şüphesiz beklenemezdi.
Sayfa 233 - Kronik KitapKitabı okudu
"Kanuni Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah sultan 17′sine bastığında, iki kişi onunla evlenmek ister. Mihrimah yani Mihr-ü Mah Farsça’da “Güneş ve Ay”anlamına gelir.Kızla evlenmek isteyenlerin biri Diyarbakır Valisi Rüstem Paşa diğeriyse Mimar Sinan’dır.
Padişah kızını Rüstem Paşa’ya verir.
Koca Sinan evlidir, ellisindedir ve Mihrimah Sultan’a deliler gibi aşıktır! Gerçi sevdiğine kavuşamamıştır ama, aşkını olanca güzelliğiyle sanatına yansıtmıştır.
Üsküdar’a sarayın isteği ile 1540 yılında Mihrimah Sultan Camii’nin temelini atar 1548′de bitirir. Camiyi yaparken eserine sanki “etekleri yerleri süpüren bir kadının” dış çizgilerini verir.
Derken, ilk kez padişah fermanı olmaksızın, Edirnekapı’da,pek kimselerin uğramadığı ıssız ama İstanbul’un en yüksek tepelerinden birine, ikinci bir eser yapmaya koyulur Mihrimah Sultan’a. Cami küçücüktür. Minaresi 38 metredir, bir adet incecik kubbesi üzerindeyse 161 pencere caminin iç güzelliğini aydınlatır, içerdeki sarkıtlar ve minare kenarındaki işlemeler, Mihrimah Sultan’ın topuklarını döven saçlarını anımsatır inasana. İşte aşk’a adanmış iki eser.
Edirnekapı ve Üsküdar’da camileri aynı anda görebileceği Ve 21 mart’ta yani gece ile gündüzün eşit olduğu günde, (21 Mart aynı zamanda Mihrimah sultan’ın doğum günu) manzara şudur: Edirne camiinin tek minaresi ardından kıpkırmızı güneş batarken, Üsküdar camiinin ardından ay doğar! Mihrü Mah=Güneş Ay"