Tek kelime: "Şaheser!"
Böyle bir şaheseri okuma, anlama ve irdelemeye fırsat bulduğum için kendimi şanslı addediyorum. İnceleme yapmayı, hakkında yorumlarda bulunmayı bile eser sahibine yapılmış bir hakaret olarak görüyorum. Ruh analizcileri, Zweigci takımları, bilmem Dostocular, Kafkacılar ve dahi şakşakçı gürûhu bu eserden nemalanmışlar mıdır acaba? Dünya klasikleri içinde olup da içinde bu denli psiko analizleri barındıran, yormadan, sıkmadan, lafı uzatmadan anlatabilen kaç kitapla haşir neşir olabilirsiniz ki! Harikaydı.
"İsteyip istemediğimi doğru dürüst bilmediğim, fakat neticede aleyhime çıkarsa istemediğimi iddia ettiğim bu nevi söz ve fiillerimin daimi bir mesulünü bulmuştum: Buna içimdeki şeytan diyordum; müdafaasını üzerime almaktan korktuğum bütün hareketlerimi ona yüklüyor ve kendi suratıma tüküreceğim yerde, haksızlığa, tesadüfün cilvesine uğramış bir mazlum gibi nefsimi şefkat ve ihtimama layık görüyordum. Halbuki ne şeytanı azizim, ne şeytanı? Bu bizim gururumuzun, salaklığımızın uydurması..."
İçimizdeki Şeytan.
