Türklerin anayurdu bugün bizim pek hazzetmediğimiz
bir bölgedir; Moğolistan'ın kuzey tarafı, Orhun Yazıtlar'nın
olduğu yer.
Eski Türk yazıtlarının dikilmesine vesile olan gerçekte Kutlug Kağan'ın iki oğlundan biri, Bilge Kağan'ın küçük kardeşi olan Kül Tegin'in bir savaşta ölümüdür. Kül Tegin, birçok savaşa katıldıktan, kahramanlıklar gösterdikten sonra Oğuzların bir baskınında karargahı yiğitçe savunur ve çarpışma esnasında 47 (?) yaşında iken ölür. Bu zamansız ölüme çok üzülen ağabeyi Bilge Kağan da onun hayatını ölümsüzleştirmek amacıyla bu yazıtı hazırlatır ve diktirir. Daha sonra da çevresinde düzenlemeler yaptırarak bir tür anıt kabir haline getirir. Bilge Kağan, Kül Tegin için baba gibidir, çünkü babası vefat ettiğinde o daha yedi yaşındadır.
Sayfa 39Kitabı okudu
Türk dilindeki yazılı belgeler bilindiği üzere Miladi 8.
asırda başlar; artık günümüz Moğolistan'ının sınırları içinde kalan Orhun Vadisi' ndeki, son yapılan araştırmalarla bugüne kadar bildiğimizden daha çok sayıya ulaşan anıt kitabelerden söz ediyoruz. Orhun bölgesinde Rus Türkolog Dmitri D. Vasilyev tarafından yapılan yüzey araștırmaları ve kismi kazılarda hem bir yerleşim ortaya çıkıyor hem de yazıtlar şu anda dahi bilinenden iki asra yakın bir süre geriye gidiyor.
Bilge Kağan Yazıtı, Orhun Irmağı yakınları, Moğolistan
1. Tengri (yaratan) Tektir.
2. Her kim ki Tengri'den kut almak dilerse, başkasına yakarmasın.
3. Bir İl, bir Kağan, bir Tengri
4. Bir kına iki kılıç girmez. Bir hatun iki er alamaz ve bir budunda iki töre olmaz. Töre tektir. Töre kesin ve keskindir. Kim ki töreye uya kutlanır. Kim ki töreye. Kıya katlanır
5. Kimse töreden üstün değildir.
Moğolistan'da birisinin yalan söylemesi çok alışılmadık bir durumdur.
Türkmenistan, Azerbaycan ve bugünkü Türkiye Türklerinin ataları olan Oğuzlar, 7. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Göktürk İmparatorluğu altında güçlü bir boy birliği oluşturdular. Oğuzlar, bugünkü Moğolistan'ın kuzey bölgelerinde, Yukarı Yenisey ile daha güneyde Tule nehrinin kıyılarında yaşıyorlardı. Orhun yazıtlarında onların sık sık Göktürklere karşı ayaklanmalarından söz edilir.
Rivayet odur ki; Emir Timur, avuçlarının içinde pıhtılaşmış kanla dünyaya gelmiştir. Kahinler bu kanı iki şekilde yorumlamıştır. Ya çok kan dökecektir ya da zamanın hakimi olacaktır. Ama her hâlükârda girdiği her savaşı kazanacaktır. Bu kâhinlerden en ulusu babasına, doğar doğmaz onu öldürmesi söyler. Aksi halde çok kan dökeceğini, dünyanın sonunu getireceğini kesin bir dille rivayet eder. Masum bir bebeğin avucundaki kan, uğursuzluk demektir.
Lakin Timur büyür.
Çağının en büyük askeri dehalarından biri olur. Heybetli bir komutan olduğu vakit Maveraünnehir, Harezm, Moğolistan, İran, Mezopotamya, Ermenistan, Kafkasya ve Doğu Anadolu'yu kapsayan bir imparatorluk kurar. Kuzey Hindistan'ın kontrolünü ele geçirir. Küçük Asya'da tüm Altınordu toprağına üstünlük kurar. Çin fethine çıkar. Kolları da güçsüz olan topal bir hükümdar öldüğünde, Sirderya üzerindeki Ortar'da, kış ortasında hazır bekleyen dev bir ordusu vardır. Tarih hiç bir zaman Timur'un yenildiğini yazmamıştır.
Bu çağda dahi en ulu hükümdarlardan biri kabul edilir. O bir liderdir. Merhameti kadar gazabı da heybetlidir. Otuz günde yirmi savaşa katılır. Adını duyan herkes titrer. Katıldığı savaşlarda nehirler günlerce kan akar. Avuçlarında kan pıhtısı ile doğan Timur, adım attığı her yeri avucundaki bu kana bulamıştır.
"Orkun", eski Türklerin anayurdunda, bugün Moğolistan denilen ve 10.yüzyıldan sonra moğollaşan ülkede bir ırmağın adıdır..Türk yazısına " Orhun" demek de adet olmuştu.
Sayfa 2Kitabı okudu
MEB Eğitim Takvimi/ Günün Kelimesi
Göktürk:
6-8. yüzyıllarda Moğolistan ve Orta Asya'da yaşamış eski bir Türk ulusu ve bu ulustan olan kimse, Köktürk.
Orhun Yazıtları
Süleyman Demirel reisicumhur olarak bir heyetle yazıt- ların olduğu yere gitmiş; orada neler yaşandığı yazılı olarak elimizde mevcut... Heyettekiler, Dış Moğolistan'da bulunan Orhun Vadisi'ne helikopterle inerken kimisi ağlıyormuş, kimisi șaşırmış, kimisi de sükût-u hayale uğramış; çünkü o zor tabiat șartlarının ortasında firavunların obeliskleri, Atina mabetleri gibi yapılar görmeyi bekliyorlarmış. Sebze bile yetişmeyen, her yere uzak, tabiat şartlarının çetin olduğu bir dünyada neden bunların beklentisine girersiniz? Belli ki Türk milleti coğrafya bilmiyor. Coğrafya bilmeyince de tarihe bașka türlü bakarsınız. Ziyaret sırasında orada henüz başlayan arkeolojik kazıları da görüyorlar. Kazılar o dönemde yüzeysel arkeoloji safhasında.. Söz konusu kazılar
sonucunda Zemarkhos'un elçi olarak geldiği dönem bilgileri açığa çkıyor. Görülüyor ki Orhun Kitabeleri Allah'ın boş kırlarında değil, etrafında bir şehir tipi yerleşme var ve yazıtlar Miladi 8. asırdan daha geriye gidiyor.