Sizin için felsefe listeleri oluşturmaya devam ediyorum. Orta Çağ Hristiyan felsefesinden sonra şimdi de Orta Çağ ve Yeni Çağ İslam felsefesiyle ilgili okunabilecek eserlere sıra geldi. Hristiyan felsefesinde yeni-Platonculuk'un bilinmesinin önemli olduğunu söylemiştim. İslam felsefesinde de bu önemli ama aynı zamanda çok iyi Aristoteles metafiziği, mantığı ve kozmolojisi bilmek özellikle meşşai filozofları anlamakta işinize yarayacaktır.
Hemen belirtmeliyim ki bu listelerime aldığım kitaplar "giriş" seviyesinde ya da "ileri okumalara kapı aralayan" kitaplar. Yani burada İbn Sina'nın Organon külliyatı, İbn Heysem'in optikle ilgili çalışmaları gibi ayrıntı oluşturacak, ileri okuma gerektirecek kitaplar yok. Ayrıca Orta Çağ İslam dünyasının siyasi, sosyoekonomik, kültürel ve sanatsal tarihiyle ilgili eserleri de bu listede zikretmeyeceğim. Yani
Thomas Bauer gibi kimi yazarları burada bulamayacaksınız, onlar için ayrıca bir liste oluşturmayı düşünüyorum.
İslam felsefesine dair Türkçede hiç de fena olmayan bir literatür mevcut. Özellikle son yıllarda
Tahsin Görgün vd. müellifler sayesinde İslam felsefesinin tarihi yazılıyor, temel problemleri tartışılıyor, filozofların metinlerinin edisyon kritikleri ve çevirileri yapılıyor. Yazma Eserler Kurumu'nun son yıllardaki etkin faaliyeti, Klasik Yayınları, Küre Yayınları, Ketebe Yayınları, Litera Yayınları, Büyüyenay Yayınları, Albaraka Yayınları, İSAM Yayınları, İnsan Yayınları, Endülüs Yayınları vd. pek çok kuruluş İslam felsefesi alanında büyük eserler neşrettiler ve neşretmeye devam ediyorlar.
Her şeyden önce İslam felsefesi denildiğinde, "İslam medeniyeti içerisinde üretilmiş felsefe geleneğini ve metinlerini" anlamamız gerekiyor. Din felsefesi ve İslam felsefesi ayrımları sık sık karıştırılıyor, bu ayrımı doğru yapamazsak kendimizi bir anda teodise, Tanrı'nın varlığına ve yokluğuna dair argümanlar gibi çeşitli problemlerin içinde bulabiliriz. Eğer din felsefesi öğrenmek istiyorsanız:
1.
İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri
6. The Routledge Companion to Islamic Philosophy
Bunlardan hem tarihsel hem konusal perspektifte bir okuma için Adamson ve Taylor'ın kitabına; temel konuları sade bir dille anlamak için Ömer Türker'in kitabına bakabilirsiniz. Filozofların temel argümanlarını içeren metin derlemesi için de Mahmut Kaya'nın kitabı güzel bir örnektir.
İslam felsefesi tarihleri:
1.
İslâm Felsefesi Tarihi 2
Sıraladığım İslam felsefesi tarihleri içinde hiç şüphesiz en renklisi, en geniş çaplısı (konu, mekân, zaman, kişi bakımından)
İslam Düşünce Atlası'dır. Atlas aynı zamanda bir internet sitesine ve YouTube kanalına da sahip ve sadece İslam felsefesini değil İslam dünyasında ortaya çıkmış geleneklerin, önemli mimari eserlerin, olayların, coğrafyanın da tarihini aktarması bakımından okunabilir. Cüneyt Kaya'nın editörlüğünü yaptığı eserse genel bir İslam felsefesi tarihiyle temel problemleri içermektedir.
Filozoflar, filozoflarla ilgili ikincil kaynaklar ve filozofların metinleri:
1.
Mukaddime
Bu listedeki filozofların ve onların ele aldığı temel problemlerin, konuların Diyanet İslam Ansiklopedisi'nde, Stanford Encyclopedia of Philosophy'de maddeleri var. Diyanet İslam Ansiklopedisi'nde okumanızı önerdiğim maddeler:
1. Felsefe
2. Düşünme
3. Metafizik
4. Akıl
5. Mantık
6. Hikmet
7. Filozof
8. Eflatun
9. Aristo
10. Yeni Eflatunculuk
11. Meşşaiyye
12. Tercüme Hareketleri
13. Kindi
14. Ebu Bekir Razi
15. Farabi
16. el-Medinetü'l-Fazıla
17. İbn Sina
18. eş-Şifa
19. el-İşarat ve't-Tenbihat
20. İbn Miskeveyh
21. Gazzali
22. el-Münkız mine'd-Dalal
23. Tehafütü'l-Felasife
24. İbn Bacce
25. İbn Tufeyl
26. Hay b. Yakzan
27. İbn Rüşd
28. Tehafütü Tehafüti'l-Felasife
29. Faslü'l-Makal
30. İşrakıyye
31. Şehabeddin Sühreverdi
32. Hikmetü'l-İşrak
33. İbn Arabi
34. Füsusu'l-Hikem
35. Vahdet-i Vücud
36. Sadreddin Konevi
37. İbn Haldun
38. Mukaddime
Ayrıca okunabilecek bazı İngilizce kitaplar:
1. Peter S. Adamson, Philosophy in the Islamic World: A Very Short Introduction
2. Jon McGinnis, Avicenna
3. Frank Griffel, Al-Ghazali's Philosophical Theology
4.
W. Montgomery Watt, Islamic Philosophy and Theology: An Extended Survey
Ayrıca okunabilecek bazı seçme eserler:
1.
Stoacılığın İslam Düşüncesi Üzerindeki Etkisi
Bu liste İslam felsefesinin en meşhur filozoflarını içeriyor. İslam felsefesi okuyanlar da takdir edecektir ki liste bir hayli eksik. Buraya Taşköprizade Ahmed Efendi, Kutbüddin Şirazi, Kemalpaşazade, Sinan Paşa, Molla Cami, Seyyid Şerif Cürcani, Ebu'l Bereket el-Bağdadi, Molla Sadra, Nasirüddin Tusi, Kutbuddin er-Razi gibi pek çok büyük filozofun da eklenmesi gerekirdi fakat bu liste en meşhur, en çok okunan filozofları içeriyor. Yakın Çağ'daki İslam filozoflarını (
Muhammed Abid el-Cabiri gibi) da eserleri çevrildikçe, onlara sıra geldikçe listeleyeceğim.
Ayrıca İslam geleneğinde ilimler tasnifi, kelam-felsefe ilişkisi, tasavvuf-felsefe ilişkisi, din-felsefe ilişkisi, sanat felsefesi, itikadi mezheplerin felsefeye değindiği noktalar üzerine pek çok eser mevcut. Onları da buraya ekleyemedim.
Bir sonraki listem XVI. ve XVII. yüzyılları kapsayacak. Diğer listeler için profilimi ziyaret edebilirsiniz.
Takip eder, beğenir, paylaşırsanız daha fazla insana ulaşırız.
İyi okumalar...