Tatar Çölü Dino Buzzati

Bu kitabın son sayfalarına geldiğim zaman bana Pablo Nerudo’nun şiirini aklıma getirdi. Tarif edecek daha iyi kelimeler bulamazdım bundan dolayı yazmayı düşündüğüm incelememden vazgeçtim.

Yavaş yavaş ölürler

Yavaş yavaş ölürler
Seyahat etmeyenler.
Yavaş yavaş ölürler
Okumayanlar, müzik dinlemeyenler,
Vicdanlarında hoşgörüyü barındıramayanlar.

Yavaş yavaş ölürler
Alışkanlıklarına esir olanlar,
Her gün aynı yolları yürüyenler,
Ufuklarını genişletmeyen ve değiştirmeyenler,
Elbiselerinin rengini değiştirme riskine bile
girmeyenler,
Bir yabancı ile konuşmayanlar.

Yavaş yavaş ölürler
Heyecanlardan kaçınanlar,
Tamir edilen kırık kalplerin gözlerindeki pırıltıyı
görmek istemekten kaçınanlar.

Yavaş yavaş ölürler
Aşkta veya işte bedbaht olup yön değiştirmeyenler,
Rüyalarını gerçekleştirmek için risk almayanlar,
Hayatlarında bir kez dahi mantıklı tavsiyelerin dışına
çıkmamış olanlar.

Umut ve beklemek, bu iki kelime romanı özetler. Düşüncelerimi yazdığım zaman romanı anlatmış olacağım. Okurken belli bir kesimde durağanlaşmış gibi olan roman aslında umut etmenin ve beklemenin en güzel trajik bir şekilde anlatımına sahip. Vaz geçmek için ellerine fırsatlar geçen bir sürü subayın bir şekilde kuzeyden gelecek bir savaş ihtimaline karşı umutlanmaları ve bu umut üzerine beklemeleri ile geçmekte. Düşündüğümde genç teğmenin ve diğer subayların varoluş maksadına dönen görev yaptıkları kale bir nevi onların hapishanesi oluyor, zorla değil kendi istekleriyle kaldıkları. Aslında bir çoğumuzun yaşantısı da böyle ya, öyle olduğunu anlatacak ve kanıtlayacak derman hissetmiyorum kendimde. Tıpkı roman kahramanı Drago'nun yıllarca bekleyip te en son ayağına geldiği savaşın başlamak üzere olduğunu bilip te rahatsızlığı sebebiyle kaleden gönderilip yolda bir handa ölümünü beklediği gibi...Tavsiye ederim, sıkılma ihtimalinizde vardır, demedi demeyin.

Dino Buzzati'nin "Tatar Çölü" adlı romanı, subay çıkan Giovanni Drogo'nun ilk atandığı yer olan Bastiani Kalesi'ne gitmek üzere "bir eylül sabahı" kenti "terk etmesiyle" açılıyor. İyi kurgulanmış metinlerde manasız tek bir kelimeye bile rastlayamazsınız, her kelimenin hatta noktalama işaretlerinin dahi hizmet ettiği bir bütünlük mevcuttur. Bu manada "Tatar Çölü" romanı aslında daha ilk cümlesinden söyleyeceğini söylemeye başlıyor. Evin ve yaşanılan kentin bir eylül sabahı terk edilmesi bize sonbaharı, ayrılığı, dolayısıyla hüznü çağrıştırdığı gibi "terk etmek" fiilinin seçilmesi de Drogo'nun eski yaşamını geride bıraktığını ve yaşamının artık bambaşka bir mecrada akacağını haber veriyor. Drogo, ilk görev yerine büyük bir heyecan içinde giderken yolun zannettiğinden çok daha uzun ve zorlu olması ve gittiği kalenin hiç de hayal ettiği gibi görkemli olmaması karşısında ilk hayal kırıklığını da yaşamış oluyor. Ve her cümle bize Bastiani Kalesi'nin romanda bir kaleden öte anlamlar kastettiğini hissettiriyor. Drogo, kaleye ilk geldiği zaman ayrılmayı düşünüyor, ama üstlerinin tavsiyelerini dinleyerek bir süre kalıp öyle ayrılmaya karar veriyor. Fakat geçen zaman, insanın kanına işleyen alışkanlıklar ve hayatın monoton ritmi Drogo'nun zihninde Bastiani Kalesi'ni aşılamaz bir "hapishaneye" dönüştürüyor ve başlangıçta gitmek niyetinde olduğu kale'si içinden çıkamadığı, çıktığında geri dönmek için sabırsızlandığı bir mekan haline geliyor.Romanın bende neler uyandırdığına gelince: Ömrümüz aslında hep bir şeyleri beklemekle geçiyor, taa çocukluk yıllarımızdan itibaren mutlulukları beklemeye şartlandırılıyoruz adeta. Ânı fark etmek, ânın tadını çıkarmak yerine hep belirsiz olan bir şeyleri bekliyoruz ve mutluluğun o beklenilen şey gerçeklestiginde yaşanılacağına inanıyor, bu şekilde kendimizi teselli ediyoruz. Oysaki zamanımız sınırlı ve geçen her saniye aleyhimize işliyor, hayat kaçıyor, yaşanmadan yaşanamadan, bekleyerek geçip gidiyor. Buzzati, Tatar Çölü romanında metaforik bir anlatımı tercih ediyor. İnsanın hayatta heyecanını yitirmesiyle birlikte sıradanlaşan, monotonlaşan, birbirinin aynı haline gelen günlerinin onu nasıl yavaş yavaş tükettiğini, ruhunu nasıl boşalttığını anlatıyor bize. İnsana, insanlığa bir uyarı yapıyor aslında. Monotonluk bir zehir gibi girer insanın kanına. İnsan rahatlığa, alışkanlıklığa esir düştüğünde bu durum onun içine kapanıp kaldığı bir kaleye dönüşür adeta. Aslında bu kalenin surlarını aşmak başlangıçta kolay gibi görünür, ama zaman geçtikçe insan daha da gömülür kendi kalesine ve sonunda içinden çıkamaz hale gelir. Buzzati, insan ruhunu iyi tanıyan bir yazar ve romanıyla bizleri alışkanlık tuzağına düsmememiz konusunda nazik bir şekilde uyarıyor. Etrafımızda bizi bundan alıkoyan onca engel varken hayatın anlamını keşfedip kendimizi aşmak, beklemek yerine faaliyete geçip şartları değiştirmek hiç kolay değil. Ama her şeye rağmen harekete geçmek ve makus talihimizi aşmak "bizim elimizde" yeter ki bu farkındalıkla yaşamayı öğrenelim.

Belki bu romana 'Boşa Geçen Ömür' adı verilebilirdi. Çünkü Buzzati, adeta ne olduğu bile bilinmeyen bir bekleyişe teslim edilen ve beyhude geçen bir ömrü anlatmış. On sene boyunca bir mahalle/köy okulunda çalışmıştım. Genç teğmen Giovanni Drogo'nun hislerini bu nedenle çok iyi anlayabiliyorum. Evet, kısa süre içinde oradan ayrılacağımı düşünüyordum ama bir türlü tayinim çıkmıyordu. Sonra oraya alışıyorsunuz ve hatta tuhaf bir şekilde 'acaba başka bir yerde yapabilir miyim?' demeye başlıyorsunuz. Genç teğmen Drogo da başka hayatlardan izole olduğu ve tam 30 yılı bulan Bastiani Kalesi serüveninde benzer hisleri yaşıyor. Ve o yıllar boyunca kalenin hemen yanından başlayan Tatar Çölünden gelecek olan düşmanları bekliyor...

Okuru yormadan anlatabilen, sıradışı bir bekleme hikayesi idi...

Genç teğmen Drogo,Kuş uçmaz kervan geçmez bir sınır karakolu olan Bastiani kalesine atanır.Bu kalede geçen uzun yıllarını umutsuz bir hayal uğruna harcamaktadır.İnsanın varoluş sancılarını yansıtan sürükleyici ve etkileyici bir roman.Yalnızlık kavramını ele alırken insan doğasının çaresizliğini vurguluyor.

#kitapyorum
Bazı kitaplar vardır okuyan herkesin anladığı aynıdır , kendinizden birşeyler bulamadığınız başı sonu belli bir olay örgüsü içinde gelişen ,romantik ,aksiyon ,polisiye macera kitapları gibi .
Bazı kitaplar vardır herkesin olay örgüsü haricinde bir yerinden başka birşeyler yakaladığı ,bir yerinden kendi hayatından benzerlikler bulduğu ,Hah işte bu o tarz kitaplardan .
Biraz konu ; genç bir teğmen ilk görev ataması olarak kuş uçmaz kervan geçmez bir sınır kalesine atanır ,ilk başlarda hemen bir şekilde şehre tayinini yaptırıp ayrılmak ister ama üstleri 4 ay beklemesi sonra gitmesi tavsiyesine uyar ve bir şekilde kaleye saplanıp kalır .
Bu ilk bölüm ki arka kapakta da yazan kısım .
Burada bence anlatımsak istenen ; çoğu insanda görürüz hep birşeylerden şikayet ederler eşinden ,işinden ,yaşadığı yerden ,hayatında ki bazı şeylerden ama bir türlü o değişimi yapamazlar ki yazar bunun nedeninin " alışkanlıklarımızın " olduğunu vurguluyor .
İkinci bölüm ki esas iç acıtan kısmı ,genç teğmen tüm kaledekilerle birlikte sürekli kuzeyden çölden gelecek ama bir türlü gelmeyen Tatar saldırısını bekleyerek geçen ömürlerini anlatıyor .
Ki burada da yazar herkesin hayatlarında hep birşeyleri ( ya da birilerini , ya bir mutluluğu ,başarıyı,bu dünyaya boş yere mi geldim birşeylerin baş rol oyuncusu ,kahramanı olmayı vs ) bekleyen insanların dramını Zaman içinde umutlarının hayatları gibi tükenişini anlatıyor .
Tamam bu kadar değil tüm kitabı anlatmayalım ama bir de hayatın son kazığı da var .
Bir de benim ara sıra çiziktirdiğim iki satır var ki bu kitap için uygun düştü
- ey zavallılar
Hayatın ....edip bir kenara attıkları
Hala büyük bir umutla ,iyi birşeyler olasını mı bekliyorsunuz .
Bekleyin hiç gelmeyecek o günü .
Der ama herkesin bu kitabı okumasını isterim moralinizi bozsa da ....koyayım böyle hayatın deseniz bile

Birkaç yıl önce yazar Mehmet Eroğlu'nun dünyayı, Tatar Çölü'nü okuyanlar ve okumayanlar olarak ikiye ayırdığını söylediği röportajını okuduğumda, okuyanlar kısmında bulunduğum fakat bu güzel yoruma binaen yeteri kadar anlamamış olmalıyım diyerek tekrar okuduğum kitaptır.
Modern insanı didik didik eden bir başyapıttır benim nazarımda Tatar Çölü. Teğmen Drogo'nun etrafında dönen ve çöl ortasında yapayalnız bir kalede geçen roman,hergün Tatarlar saldıracak rivatiyle tüketilen zamanı ve başlı başına yalnızlığın unutulmuşluğun kıskacındaki insanın kendine yönelişini anlatır.
Zamanı bir hiç yerine harcayan insanlar yani bizler, Drogo'yu okudukça kendi zamansızlığımızdan, boş vakitlerimizden, saçma bahanelerimizden sıyrılıp Bastiani Kalesi gibi yalnızlık ve unutulmuşlukla donattığımız evlerimizden çıkıp hayata karışmayı deneyelim...

Edebiyat hocam vermişti bana bu kitabı. Oku demişti sonra gel tartışalım. Okuduktan sonra yanına gittim kitap üzerine konuştuk. Bana dedi ki: "Sen olsan sen de kalırdın o çölde o savaşı beklerdin ömrünün sonuna dek. Bu yüzden okutturdum sana bu kitabı." Canım hocam, canım kitap. Doğrusu nedir bilmem ama ben olsam kalır, beklerdim. Yine de bazen aklıma düşer tekrar tekrar sorgularım kitabı, aynı anda hayatımı. Amacım uğrana ömrümü feda etmek mi doğru olan yoksa dışarda yeni bir hayat arayışına girmek mi? Siz de okuyun belki doğrusunu siz biliyorsunuzdur veya okur bulursunuz.

Kitapta kahramanın hayatında hiçbir şey olmamasına rağmen hep bir şey olacakmış gibi umut ederek yaşama tutunmaya çalışması ve yaşamının hiç farkına varmadan nasıl tükendiği anlatılmakta. Aslında anlatılan sıradan insanın hikayesidir. Herkes kendinden bir şeyler bulabilir bu kitapta. Bu kitabı okurken sıkılan insan kendi hayatını gördüğü için sıkılmıştır bence.

Bir yola çıkanlar, gidip de dönemeyenler, dönme fırsatı eline geçtiğinde de alışmak denen illete tutulup gidemeyenlerin kitabı bu... psikolojik bir roman, durağan bir kitap ama okumaya değer...